مجله هفتگی سایبرنما با معرفی آخرین و مهم ترین رخدادهای تکنولوژیک دنیا و تبیین اهمیتِ آنها در آینده‌ی بشریت، شما را با مسیر انقلاب تمدنی سایبری آشنا می کند. خبر‌های این هفته‌ی سایبرنما با معرفی و تاکید بر اهمیتِ نادیده‌ی داده‌های تاریک شروع می‌شود.
سپس به مسئله‌ی کیفیتِ داده‌ها می‌پردازیم: داده‌های روشنی که فاقدِ کیفیت هستند، استفاده‌ای برای هوشِ مصنوعی ندارند.
سومین خبر این هفته‌ی سایبرنما به تلاش‌های دو شرکتِ پیشتازِ آمریکایی، یعنی اینتل و انویدیا، در زمینه‌ی تولیدِ پردازنده‌ی مخصوص هوشِ مصنوعی اختصاص دارد. در ادامه از متن‌باز‌شدنِ مدلِ پردازشِ زبانِ متا (با قابلیتِ پشتیبانی از ۲۰۰ زبان) خبر خواهیم داد و راهبردِ آینده‌سازانه‌ی این شرکت در این زمینه و نسبتِ آن با متاورس را بررسی خواهیم کرد. و در آخرین خبر این هفته به تصمیمِ حکمرانانِ ایالتِ نیویورکِ آمریکا جهتِ عرضه‌ی ۸۰۰ دستگاه روباتِ مخصوصِ سالمندان خواهیم پرداخت.
آیا داده‌های تاریک اسلحه‌ی پنهان توسعه‌ی سایبری هستند؟
داده‌های تاریک در جهان سایبری همان شانِ ماده‌ی تاریک در جهانِ فیزیکی را دارند. آنها داده‌هایی هستند که توسطِ سازمان‌ها، شرکت‌ها و حتی دولت‌ها به صورت منظم جمع‌آوری، پردازش و ذخیره می‌شوند و با این حال، آن سازمان‌ها یا دولت‌ها، از این «داده‌های موجود و در دسترس» هیچ استفاده‌ای نمی‌کنند. باید توجه داشت که داده‌های تاریک با «شبکه‌ی تاریک» تفاوت دارند زیرا در شبکه‌ی تاریک (یا عمیق) داده‌ها در دسترس نیستند اما داده‌های تاریک در دسترسِ صاحبانِ آن، منتهی بلااستفاده، هستند. به طورِ میانگین حدود ۵۰ درصد از داده‌های ذخیره‌شده و پردازش‌شده در جهان تاریک محسوب می‌شوند. این آمار برای آلمان نزدیک به ۶۵ درصد و برای اسرائیل نزدیک به ۳۵ درصد است. با توجه به این که هیچ سازمانی در ایران وظیفه‌ی نگاه‌داری و کاربردی‌سازی داده‌ها را بر عهده ندارد و همچنین شرکت‌ها و استارت‌آپ‌ها نیز تنها در پیِ «ذخیره‌سازی» (و نه کاربردی‌سازی) داده‌ها هستند، می‌توان تخمین زد که وضعیتِ داده‌های تاریک در ایران بسیار بالاتر از میانگینِ جهانی باشد. به نظر می‌رسد یکی از اصلی‌ترین راهبرد‌های ملی جهتِ توسعه‌ی فضای سایبری در کشور، طراحی و پیاده‌سازی یک نقشه‌ی راهِ بهینه جهتِ شناسایی و استفاده از داده‌های تاریکِ موجود باشد. امروزه داده‌ها یکی از مهره‌های اصلی ستونِ فقراتِ زندگیِ اجتماعی سایبری هستند و نباید اجازه داد که این مهره از جا در برود یا شکسته شود.
کیفیتِ داده مهم‌ترین معضلِ توسعه‌ی هوش مصنوعی است
امروزه اصلی‌ترین روندِ توسعه‌ی هوش مصنوعی یادگیری ماشینی است. همه‌ی مدل‌های یادگیری ماشینی در نهایت نیازمندِ داده‌های کلانی هستند که بتوان با استفاده از آنها یک هوشِ مصنوعیِ کارآمد را تربیت کرد. در واقع، دقیقاً به دلیلِ گسترش و افزایش تنوعِ راه‌های تولیدِ داده (به خصوص به واسطه‌ی اینترنت) است که هوش‌های مصنوعی طی یک دهه‌ی گذشته پیشرفت‌های چشم‌گیری داشته‌اند. داده برای رشدِ هوش‌های مصنوعی همان حکمی را دارد که غذا برای رشدِ کودک دارد؛ اما همان‌طور که ما نمی‌توانیم هر غذایی را به کودکِ خودمان بدهیم، نمی‌توانیم هر داده‌ای را به هوش بدهیم و انتظار داشته باشیم که هوشِ ما با آن داده رشد کند. داده‌ها باید تربیت‌شده (پخته‌شده) و اصطلاحاً «باکیفیت» باشند. یک پژوهش منتشر‌شده در هفته‌ی گذشته، اعلام می‌کند که ۳۷٪ مشکلاتِ ناشی از توسعه‌ی هوشِ مصنوعی، مربوط به فقدانِ داده است و از این میان، ۹۱ درصد مربوط به کیفیتِ داده‌هاست. این پژوهش دال بر این مسئله است که رشدِ همگانی در حوزه‌ی هوش مصنوعی باید ناظر به «انبوهِ داده» + «داده‌های باکیفیت» باشد. بنابراین حتی اگر ما بتوانیم داده‌های کثیری را جمع‌آوری کنیم و حتی اگر بتوانیم داده‌های تاریک را روشن کنیم، باز هم باکیفیت‌کردنِ داده‌ها (یعنی آماده‌سازیِ آنها برای مصرفِ هوشِ مصنوعی) فرآیندی هزینه‌بر و تخصصی است که نیازمندِ یک راهبردِ مشخص در ستونِ فقراتِ ملیِ هوشِ مصنوعی است.
رقابتِ اینتل و انویدیا بر سرِ پردازندههای هوش مصنوعی
پردازش یکی از چهار روندِ اصلی‌ای است که سایبرنما همواره بدان توجه داشته است. در حقیقت بدونِ حل کردنِ بحرانِ پردازش نه می‌توان انتظارِ زیادی از هوش‌های مصنوعی داشت و نه می‌توان به چیز‌هایی مانندِ متاورس چشم‌داشت. بنابراین دور از انتظار نیست که بزرگ‌ترین شرکت‌های سازنده‌ی پردازنده در جهان، در یک رقابتِ نفس‌گیر، هر روز دست‌آوردِ جدیدی در این حوزه را معرفی نمایند. اینتل با تاسیسِ برندِ هابانا در سالِ ۲۰۱۹ واردِ بازیِ پردازندههای پلتفرمی هوش مصنوعی شد و از سوی دیگر، انویدیا (به خصوص در همکاری با گوگل) نیز با پردازندههای GPU خودش یک بازیگر اصلی این رقابت است. هفته‌ی گذشته اینتل جدید‌ترین پردازنده‌ی خودش با نامِ Gaudi NPU را عرضه کرد که بنا بر گزارشات نه تنها قیمتِ بسیار ارزان‌تری نسبت به GPUهای انویدیا دارد، بلکه عملکردِ بسیار بهتری را هم ثبت می‌کند. البته باید توجه داشت که انویدیا نیز نسلِ جدیدِ پردازنده‌ی اختصاصیِ هوشِ مصنوعی خودش با عنوانِ H100 را تا چند ماهِ دیگر معرفی خواهد کرد و به گفته‌ی خودِ این شرکت، بنچمارک‌های ثبت‌شده‌ی اینتل، در مقابلِ قدرتِ این پردازنده‌ی جدید، حرفی برای گفتن نخواهند داشت. رقابت در زمینه‌ی پردازندههای هوش مصنوعی در واقع رقابت بر سرِ آینده‌ی پلتفرمی و سخت‌افزاری جهان است.
مدلِ پردازشِ زبانی متا متن‌باز شد
شرکتِ متا خودش را رهبرِ جریانِ متاورس می‌داند و از سوی دیگر خود را پیشتازِ مسئله‌ی «ارتباطِ اجتماعی» نیز می‌داند. در حقیقت متاورس را باید یک زیرپروژه ذیلِ پروژه‌ی «ارتباطاتِ جهانیِ فیسبوک» فهمید. اما چطور می‌توان به مسئله‌ی ارتباطاتِ جهانی نزدیک شد زمانی که هنوز یک مرزِ بزرگ و دست‌نیافتنی وجود دارد که سدِ راهِ ارتباطِ همه‌ی انسان‌های کره‌ی زمین با یکدیگر است؟ این مرز «زبان» است. حدودِ ۷۵۰۰ زبانِ زنده در دنیا وجود دارد و یادگرفتنِ همه‌ی زبان‌های روی کره‌ی زمین برای انسان‌ها عملاً غیرِ ممکن است. بنابراین اگر قرار است که ارتباطِ جهانی‌ای شکل بگیرد، باید این سد را به واسطه‌ی چیزی غیر از انسان‌ها، یعنی ماشین‌ها و هوشِ مصنوعی، از میان برداشت. متا در راستای تلاش‌های قبلی خودش برای توسعه‌ی یک مدلِ پردازشِ زبانی، هفته‌ی گذشته اعلام کرد مدلِ پردازشِ زبانی این شرکت را که از ۲۰۰ زبان پشتیبانی می‌کند (هیچ سیستمی در جهان این حجم از زبان را پشتیبانی نمی‌کند)، به صورتِ متن‌باز در اختیار همه قرار می‌دهد. حجمِ بازارِ «ترجمه‌ی ماشینی» در سالِ ۲۰۲۱ حدودِ ۸۰۰ میلیون دلار بود و پیش‌بینی می‌شد که این حجم در سالِ ۲۰۳۰ به ۷.۵ میلیارد دلار برسد. روشن است که فیسبوک در راهبردِ جدیدِ خودش از این بازارِ سود‌آور چشم‌پوشی کرده است تا بتواند از بازارِ اصلیِ خودش (یعنی متاورس) بالاترین سهم و سود را ببرد.
ایالات نیویورک به سالمندان روبات عرضه می‌کند
سایبرنما در یازدهمین شماره‌ی خودش بحثی در موردِ اهمیتِ روندِ «پرستاری روباتیک از سالمندان» را مطرح کرد و سپس بعد از آن نیز به تلاش‌های شرکت‌های مختلفی چون تویوتا پرداخت و حتی در شماره‌ی قبل نیز از گام‌های تسلا برای توسعه‌ی روبات‌های انسان‌نما سخن گفت. زمانی که یک روند توسطِ شرکت‌ها در طولِ یک زمانِ مشخص ادامه می‌یابد، آرام آرام سر و کله‌ی سیاست‌گذاران و حکمرانان نیز پیدا می‌شود تا اولاً) برای آن محصول مقررات‌گذاری کنند و دوما) از آن محصول برای افزایش خدماتِ اجتماعی ومدنی بهره ببرند. هفته‌ی گذشته ایالات نیویورک با درکِ اهمیتِ روبات‌ها برای مراقبت از سالمندان، به صورت آزمایشی ۸۰۰ روباتِ اختصاصی جهتِ پرستاری سالمندان را به شهروندان عرضه کرد. این روبات‌ها شکل و شمایلِ انسانی ندارند اما می‌توانند مصرف دارو‌ها را به کاربر یادآوری کنند، تماس‌ها با خانواده را مدیریت کنند و در نهایت اموراتِ لازمی مانند خواب، ورزش و … را نیز سرپرستی کند. تحقیقات نشان می‌دهد که عموم سالمندان آمریکایی یا در خانه‌های سالمندان هستند و یا نیاز‌های عاطفی خود را با حیوانات خانگی برطرف می‌کنند که در هر دو حال، سالمندان با بحران‌های عاطفی روبرو می‌شوند. به همین دلیل هدفِ اصلی روباتِ عرضه شده مدیریت «روابطِ عاطفی سالمندان» ذکر شده است.
سایبرنبرد-۲
مجله هفتگی سایبرنبرد با معرفی آخرین و مهم‌ترین رخدادهای جنگ شناختی، شما را با نبرد مداومی که همینک در جریان است آشنا می‌کند و رفته‌رفته، از نقش فضای سایبری در برپایی این جنگ پرده برمی‌دارد.
💠 خبر‌های این هفتۀ سایبرنبرد با عملیات روانی-رسانه‌ای درباب حجاب آغاز می‌شود؛ عملیاتی که روز ۲۱ تیر ماه، یعنی سالگرد کشتار مسجدِ گوهرشاد و روز عفاف و حجاب را نشانه گرفته است
💠 سپس به ماجرای تکراری کرونا می‌پردازیم و اینکه برخی تلاش دارند تا با بهره‌برداری از حرکت صعودی این بیماری در سطح جهان، بارِ دیگر ایران را چونان یک کشور استثنایی به نمایش بگذارند
💠 و در آخرین خبر، به سراغ غوغایی خواهیم رفت که بر سرِ لایحۀ «موافقت‌نامۀ همکاری در حوزۀ امنیت اطلاعات بین جمهوری اسلامی ایران و دولت فدرال روسیه» به پا شده است.
گسلِ سهمگین
با آغاز فصل گرما، تغییر پوشش بسیاری از مردم، و حضور پررنگ‌تر گشت ارشاد در خیابان‌ها و اماکن عمومی، در چند هفتۀ گذشته شاهد درگیری‌های پراکنده‌ای در سطح شهرهای مختلف کشور، بخصوص تهران بودیم. امّا درگیری‌های مذکور در فضای رسانه‌های فارسی‌زبانِ خارج از کشور و نیز شبکه‌های اجتماعی بازتابی اغراق‌شده پیدا کرد و همین امر سبب شد تا برخی از مسئولین نیز اظهارات تندتری در رابطه با کم‌حجابی بر زبان آورند.
این روندِ اغراق‌شده علی‌الخصوص در هفتۀ جاری ابعاد تازه‌تری به خود گرفته است و اینک به نظر می‌رسد که هشتگِ «حجاب-بی-حجاب» روز ۲۱ تیر ماه، یعنی سالگردِ کشتار مسجد گوهرشاد و روز عفاف و حجاب را هدف گرفته است. در این رابطه، کشور ما اینک با یک عملیاتِ رسانه‌ای هدفمند و متمرکز مواجه است که هدفِ آن عبارت است از ایجاد درگیری شدید میان اقشار مختلفِ جامعه در تاریخ ۲۱ تیر ماه و ایجاد آشوب در سطح جامعه.
روشن است که عاملینِ مهاجم در بستر جنگ شناختی، گسل‌های موجود در متنِ جامعه را چونان فرصت‌هایی منحصربه‌فرد در راستای ضربه زدن به آرامش و امنیت کشور قلمداد می‌کنند. همچنین روشن است که راه مواجهۀ درست با این عاملین و اهداف ایشان از مسیرِ انکار گسل‌های اجتماعی یا رفتارهای مقطعی و هیجانی نمی‌گذرد.
سرکوفت‌های تکراری کرونایی
روزنامۀ آرمان ملّی در تاریخ بیستم تیر ماه ۱۴۰۱، تیتر نخست خود را تحت عنوان «کرونا؛ از ماسک به شما نزدیک‌تر است» راهی گیشه و اینترنت کرد. ذیل عنوان این تیتر، ژورنالیست و کارشناس آرمان ملّی بر آنند تا افزایش مبتلایان به کرونا را به گردنِ سیاست‌های وزارت بهداشت بیندازند. روش تحلیلی آنها به گونه‌ایست که مخاطب گمان می‌کند این سیر افزایشی ابتلا تنها در ایران روی داده است.
این ادّعا در حالی مطرح شده است که یک جستجوی سادۀ اینترنتی نشان می‌دهد روند افزایش ابتلا به کرونا هیچ ربطی به کشور ایران ندارد، بلکه روندی‌ست که د
