یکی از مهم الگوریتم ها در ایجاد جذابیت برای شبکه های اجتماعی؛ قابلیت اسکرول کردن است. این قابلیت شبکه های اجتماعی را تبدیل به ماشین های زمان ساخته است. در کنار این، قابلیت لایک کردن نیز از دیگر الگوریتم‌های جذابیت است. فرد با لایک کردن یک پست در واقع خرسندی یا ناخرسندی خود از موضوعی را به ظهور می رساند. این امر در واقع نوعی کنشگری و هویت بخشی برای فرد به ارمغان خواهد آورد.
می توان گفت اسکرول کردن خود از جهاتی باعث آرامش و آسایش خاطر فرد می شود. یکی از جهات آن است که اسکرول کردن به نوعی مربوط به مکانیزم دفاعی واپس رانی است که در آن فرد سعی میکند از ورود اتفاقات تلخی که در پیرامون او به وقوع می پیوندد به قسمت خودآگاه خود جلوگیری کند. اسکرول کردن همانند یک دومینیوی بی نهایتی است که فرد هنگامی که آن را آغاز میکند پایان آن را سخت بتوان تصور کرد. قابلیت لایک نیز بدین صورت است که هربار فرد با دیدن آن در زیر پست های خود احساس شادمانی و لذت کرده و این امر باعث اعتیاد و به نوعی وابستگی به شبکه اجتماعی می‌گردد.
عواملی زیادی را می توان یافت که باعث می شوند افراد به فضای مجازی و به صورت خاص تر شبکه های مجازی روی آورند. برخی برای تفریح و سرگرمی و برخی بنابر دلایل اقتصادی، سیاسی در این محیط مشغول هستند. در هر صورت طبق میانگین جهانی به صورت متوسط افراد بیش از دو ساعت از زمان روزانه خود را به شبکه های اجتماعی اختصاص می دهند. پس شبکه‌های اجتماعی جزئی جدایی‌ناپذیر از زندگی روزمره ما شده اند
الگوریتم‌های جذابیت با لایک و اسکرول
حال می توان این پرسش را پیش کشید که چگونه شبکه های اجتماعی تا این حد در جذابیت موفق بوده‌اند؟ بلاشک شبکه‌های اجتماعی همچون اینستاگرام و فیسبوک از ابتدا دارای این قابلیت نبودند و به مرور زمان بهره گیری از قابلیت ها والگوریتم‌های گوناگون آنان را قادر ساخت به این محبوبیت و جدا ناپذیری از زندگی انسان معاصر دست یابند.
یکی از مهم الگوریتم ها در ایجاد جذابیت برای شبکه های اجتماعی؛ قابلیت اسکرول کردن است. این قابلیت شبکه های اجتماعی را تبدیل به ماشین های زمان ساخته است. یکی از نظرسنجی‌هایی که به وسیله شرکت فیسبوک انجام شده نشان داده که قابلیت اسکرول بلاشک به جذب مخاطبان بیشتر به این شبکه یاری رسان خواهد بود. اما در ادامه نتیجه جالبی به به دست آمد؛ اسکرول کردن به تنهایی برای جذب حداکثری افراد به این شبکه کافی نیست. هر یک از پست هایی که در صفحه اسکرول نمایش داده می شوند باید به نحوی مرتبط و وابسته به احساسات افراد باشد. به بیان دیگر فکت ها و گزاره‌های نمایش داده شده باید امتداد همان جست و جوی نخست فرد باشد در این حالت می توان کاربر را در دنیای موضوعات جذابی که دنبال می کند «غرق» کرد. در کنار این امر، قابلیت لایک نیز به صورت تصادفی پس از گذر کردن از سیستم ارزش دهی ۵ ستاره ای به وجود آمد. فرد با لایک کردن یک پست در واقع خرسندی یا ناخرسندی خود از موضوعی را به ظهور می رساند. این امر در واقع نوعی کنشگری و هویت بخشی برای فرد به ارمغان خواهد آورد.
لایک و اسکرول کردن ما را نسبت به اطرافمان چگونه می کند؟
طبق گفته روان شناسان وضعیتی که در حال اسکرول کردن بی پایان روازنه برای افراد رخ می دهد «وضعیت انفکاک» نام دارد. طبق تعریف در این وضعیت ممکن است احساس کنید که از خودتان و دنیای اطرافتان جدا شده اید. برای مثال در این وضعیت هنگامی که شما یکی از پست های نمایش داده شده در اسکرول را مشاهده می‌کنید از خود می پرسید چگونه من به این نقطه رسیدم؟ در این حالت زمان بسیار سریع می‌گذرد و اتفاق افتادن بسیاری از امور اطراف خود را متوجه نمی شویم.
مکانیسم الگوریتم دیگر یعنی لایک کردن به این نحو است که نوعی تعامل خاص با محیط پیرامون خود ایجاد می نماید. فرد با پسندیدن یا نپسندیدن یک پیام خود را در مقام کنشگری اثرگذاری و صاحب اثر مشخص در دنیای بیرون از خود می یابد. اگر پیامی دارای ۲۰۰ پسند باشد فرد با کلیک کردن روی دکمه پسند این عدد را به ۲۰۱ تبدیل می کنند. شاید از معدود جاهایی باشد که فرد خود را صاحب اثری ملموس ببیند. برای «بودن» خود اثر قائل شود. این حالت اگر در مقابل نظرات دیگران نیز باشد معنایی مضاعف خواهد داشت. به طور مثال اگر بیان نظر یک سیاستمدار دارای ۲۰۰ پسند و ۲۱۰ ناپسندیدن باشد فردی با لمس هر کدام از این ها خود را در موضعی خاص با اثری ملموس قرار داده است.
اثرات روانی لایک و اسکرول کردن
اگر بخواهیم این دو مکانیزم را به صورت دقیق تر بررسی کنیم باید بگوییم اسکرول کردن خود از جهاتی باعث آرامش و آسایش خاطر فرد می شود. یکی از جهات آن است که اسکرول کردن به نوعی مربوط به مکانیزم دفاعی واپس رانی است که در آن فرد سعی میکند از ورود اتفاقات تلخی که در پیرامون او به وقوع می پیوندد به قسمت خودآگاه خود جلوگیری کند. اسکرول کردن همانند یک دومینیوی بی نهایتی است که فرد هنگامی که آن را آغاز میکند پایان آن را سخت میتوان پیدا کرد. قابلیت لایک نیز بدین صورت است که هربار فرد با دیدن آن در زیر پست های خود احساس شادمانی و لذت کرده و این امر باعث اعتیاد و به نوعی وابستگی به شبکه اجتماعی می‌گردد.
هر چند به خودی خود شاید اینگونه مکانیزم ها برای شبکه های اجتماعی چندان خطرناک به نظر نرسند ولی به گفته روان شناسان در طول زمان باعث مشکلات فراوانی برای افراد می شوند. برای مثال انفکاک باعث می‌گردد فرد بعد از استفاده روزانه شبکه اجتماعی به خاطر دور ماندن از اهداف واقعی خود در دنیای واقعی دچار یاس و ناامیدی گردد. همچنین این امر در کنار قابلیت لایک در ایسنتاگرام باعث می گردد فرد رفته رفته دچار افسردگی شود. طبق تحقیقات روان شناسان آمار افرادی که مبتلا به ای دی اچ دی هستند به صورت روز افزون در عصر سایبر در حال افزایش است. مهم ترین مشخصه این افراد این است که قابلیت تمرکز در کار خود نداشته و به طور مکرر کار خود را برای استفاده از شبکه های اجتماعی و دیگر امکانات سایبری نیمه کاره می گذارند. در چنین حالتی به دلیل عدم تحقق اهداف، افسردگی امری محتمل خواهد بود.
جلوگیری از آسیب‌های لایک و اسکرول کردن
اما سوال اصلی آن است که چگونه می توان از این آسیب‌ها به صورت آگاهانه پیش‌گیری کرد؟ در مورد جلوگیری آسیب‌های اسکرول یکی از تحقیقات نشان داده است که استفاده از برنامه های خاص می تواند مفید باشد. این برنامه ها بعد از مدت زمانی خاص به افراد هشدار می دهد که زمان بیش از اندازه را در شبکه های اجتماعی را سپری کرده اند. این هشدار افراد را آگاه کرده و دوباره به محیط پیرامون خود متوجه می سازد.
در مورد قابلیت لایک نیز بدیهی است، لایک شدن به منزله نوعی تایید اجتماعی محسوب گردیده و برای بسیاری از افراد امری لذت بخش می شود. خاموش کردن نوتیفیکیشن لایک شبکه های مجازی ،مواجهه عقلانی تر با مقوله لایک شدن و برخی راهکار های دیگر میتواند سبب آن شود که وابستگی به تایید دیگران برای زندگی لذت بخش تر تا حدودی کاهش یابد. در نتیجه از محدودتر شدن هویت افراد جلوگیری نماید.
