مجله هفتگی سایبرنما با معرفی آخرین و مهم ترین رخدادهای تکنولوژیک دنیا و تبیین اهمیتِ آنها در آینده‌ی بشریت، شما را با مسیر انقلاب تمدنی سایبری آشنا می کند. خبر‌های این هفته‌ی سایبرنما با گزارشی از روند افزایش سرمایه‌گذاری دولتی آمریکا بر روی هوش مصنوعی شروع می‌شود. روندی که نشان از عزمِ راسخِ این کشور برای تحققِ وعده‌ی ۱۸۰ میلیارد دلاریِ بایدن است. دومین خبر این هفته مربوط به هوش مصنوعی‌ای از فیسبوک است که می‌تواند پردازشِ زبانِ طبیعی را با استفاده از داده‌های صوتی (مکالمات) انجام دهد. سایبرنما چندی است که بر اهمیتِ استراتژیکِ دوقلوهای دیجیتال تاکید می‌کند. در سایبرپژوه به عرضه‌ی «دوقلویِ زنجیره‌ی تامین» گوگل پرداخته‌ایم: تکنولوژی‌ای که می‌تواند انقلابی در زمینه‌ی لجستیکِ اقتصادی باشد. سپس از هوش‌های مصنوعی و روبات‌هایی سخن خواهیم گفت که با همدیگر بزرگ می‌شوند، با همدیگر یاد می‌گیرند و در کنارِ یکدیگر به صورتِ تیمی وظایفِ محوله را انجام می‌دهند. اولین جوامعِ روباتی؟ شاید. و آخرین خبر این هفته نیز به تکنولوژی «ناوبری کفشیِ هوندا» اختصاص داد. تکنولوژی‌ای که به کمک نابینایان می‌آید تا آنها بتوانند به راحتی در سطح شهر رفت و آمد کنند. با ما در این شماره همراه باشید.
افزایش سرمایه‌گذاری دولت ایالات متحده بر هوش مصنوعی
نبردِ سردِ هوش مصنوعی میان چین و ایالات متحده نبردی بر سرِ خلاقیت، حکمرانی و قدرت است و هر دو کشور سعی می‌کنند که در این خطوطِ مقدمِ سه‌گانه از رقیبِ اصلی خود پیشی بگیرند. در میانِ سه خطِ مقدمِ مذکور، حکمرانی و نحوه‌ی مدیریت پیشرفت در تکنولوژی مهم‌ترین و اصلی‌ترین مسئله‌ای است که کشور‌ها با آن روبرو هستند. هر کشور استراتژی خاص خود را دارد و تلاش می‌کند با استفاده از آن استراتژی حریف را مغلوب کند. در همین راستا ایالات متحده که پیش از این سعی کرده بود یک حکمرانی متمرکز در هوش مصنوعی را ایجاد کند اکنون به دنبال آن است که تمامِ آژانس‌ها و سازمان‌های دولتی را درگیرِ سرمایه‌گذاری بر روی هوش مصنوعی کند. دولتِ ایالات متحده در سالِ ۲۰۲۰ چیزی در حدود ۱ میلیارد دلار (به صورت رسمی) بر روی هوش مصنوعی سرمایه‌گذاری کرده بود و در سال ۲۰۲۱ این رقم را به ۶ میلیار دلار رساند؛ از این رقم، ۳۷ درصدِ آن را وزارت دفاع ایالات متحده سرمایه‌گذاری کرده است. با توجه به آن‌که هوش مصنوعی در ابعاد مختلفی از زندگی تاثیرگذار است، دولت ایالات متحده قصد دارد که سازمان‌های مختلف دولتی را به سرمایه‌گذاری در هوش مصنوعی تشویق کند تا به پیشرفتِ همه‌جانبه در این حوزه دست یابد. تنها به واسطه‌ی حکمرانی صحیح است که کشور‌ها می‌توانند خلاقیت و قدرتِ لازمه‌ی هوشِ مصنوعی را نیز به دست آورند.
مدلِ مولدِ شفاهیِ زبان: دست‌آوردِ بزرگِ فیسبوک
پردازش زبان طبیعی شاخه ای است که در آن هوش مصنوعی با ساختار و کانتکست‌های زبان انسانی آشنا می‌شود و می‌تواند متون این زبان را تشخیص دهد و حتی متونی خلاقانه و دست اول تولید کند. مدل‌های موجود در پردازش زبان طبیعی یک نقص اساسی دارند: آنها نیازمند حجم عظیمی از متن به عنوان دیتاست (مجموعه داده) هستند. حال فیس بوک مدلی را ارائه داده است که می تواند به جای استفاده از دیتاست ها از سیگنال های صوتی استفاده کند. این بدان معناست که هوش مصنوعی گوگل به جای استفاده از متن های موجود در سطح اینترنت می تواند از صحبت های شفاهی انسان های متکلم به آن زبان استفاده و آن زبان را یاد بگیرد. مثلا در حالی که ما به سختی می توانیم دیتاست های مناسبی از زبان ها و گویش های مختلفی مثل گیلکی یا لری تهیه کنیم هوش مصنوعی فیس بوک به راحتی می تواند مکالمات گیلکی یا لری را بشنود و با شنیدن آنها ساختار زبان را کشف کند، آن را بفهمد و حتی به گیلکی و لری صحبت کند. آنچه فیس بوک انجام داده بی شک دستاورد بزرگی در زمینه پردازش زبان طبیعی است و قدمی رو به جلو برای حضور هوش مصنوعی در همه جوامع است.
اختراع دوقلوی دیجیتال برای زنجیره‌ی تامین
لجستیک یکی از مهم‌ترین زمینه‌هایی است که تحتِ تاثیر هوش‌های مصنوعی قرار خواهد گرفت. حوزه‌های مختلفی در لجستیک تاثیرگذار هستند: از تامین مواد اولیه گرفته تا انبارداری، تولید، توزیع، بازخورد و … . اشراف لجستیکی یک شرکت یا دولت بر نظام‌های مختلفِ تامین و تولید و توزیع همواره یکی از راهبرد‌های مهم در مدیریت اقتصادی و نظامی است. به همین سبب است که تکنولوژی‌های سایبری به سرعت در این زمینه رشد می‌کنند. در همین راستا گوگل با طرحی خلاقانه تلاش کرده است که حوزه‌ی زنجیره‌ی تامین را به تکنولوژی دوقلوهای دیجیتال مجهز کند. این دوقلوی دیجیتال اجازه می‌دهد که شرکت‌ها یا دولت‌ها یک نمای بصری کامل از تمامِ رخدادهای زنجیره‌ی تامینِ خود داشته باشند: وضعیتِ تامین‌کنندگان، مواد اولیه، روندِ تولید، توزیع، مشتریان و … . گوگل حتی اطلاعاتِ کمکی‌ای مانندِ آب و هوا، میزان ریسک و دوام‌پذیریِ این زنجیره را هم برای سیستمِ خود فراهم کرده است. حضور گوگل در این صنعت در حالی رخ می‌دهد که مایکروسافت از چندی پیش با پلتفرمِ Azure Digital Twinدر این صنعت حضور دارد. حضورِ توامانِ غول‌های تکنولوژی در این صنعت نشان از آن است که باید انتظارِ خبر‌ها و شگفتی‌های بیشتری در زمینه‌ی دوقلوهای دیجیتال را داشته باشیم.
روبات‌ها یاد می‌گیرند که چگونه کار تیمی انجام بدهند
یادگیری ماشینی به طور کلی از سه روندِ اساسی تشکیل می‌شود: نظارت‌شده (همراه با دیتاست‌های برچسب‌گذاری‌شده)، بدونِ نظارت (همراه با دیتاست‌ها بدونِ برچسب) و تقویتی (بدونِ دیتاست و مبتنی بر آزمون و خطا). در نوعِ سومِ یادگیری، این خودِ ماشین است که با آزمون و خطا (و مبتنی بر اصلِ «جایزه» یا «پاداش») یاد می‌گیرد که چگونه کنشِ صحیح را در موقعیت‌های متفاوت انجام بدهد. اینتل مبتنی بر یادگیری تقویتی مدلی را توسعه داده است که در آن چند هوش مصنوعی (یا روبات) می‌توانند همراه با همدیگر «آموزش» ببیند و سپس «کنش» انجام دهند. در این مدل، هر هوش مصنوعی با توجه به محیطی که در آن است یادگیری‌های لازم را انجام می‌دهد و تجربیاتِ خود را به دیگر هوش‌ها منتقل می‌کند. نتیجه‌ی کار شگفت‌انگیز است: نه تنها سرعتِ یادگیری بسیار افزایش می‌یابد بلکه این هوش‌های مصنوعی می‌توانند «وظایف» را به صورتِ «تیمی» انجام دهند. در این حالت (که اصطلاحا به آن «هوش توزیع‌شده» گفته می‌شود) هوش‌های مختلف به وسیله‌ی ارتباطاتِ درونی یک «کارِ جمعی» انجام می‌دهند. راهِ حل اینتل برای انجام این کار بسیار هوشمندانه است و به نظر می‌رسد که در آینده‌ای نه چندان دور هوش‌های مصنوعیِ تیمی وارد زندگیِ همه‌مان بشوند. هنوز بسیار زود است که از «جوامعِ روباتیک» سخن بگوییم اما افقِ چنینِ جامعه‌ای خیلی هم دور از دسترس نیست.
سیستمِ ناوبریِ کفشیِ هوندا به کمکِ نابینایان می‌آید
خطا نخواهد بود اگر بگوییم که تکنولوژی‌های سایبری بیش از اندازه «بصری» هستند: کامپیوتر‌ها، تلفن‌های هوشمند، عینک‌های هوشمند، ساعت هوشمند و … همگی مبتنی بر «نمایشگر» تولید می‌شوند: یعنی برای کسانی که از توانایی بینایی بهره‌مند هستند. با این حال توسعه‌ی این تکنولوژی‌ها برای معلولانِ مختلف بسیار کند پیش می‌رود و اگر چیزی هم تولید می‌شود عموما به صورتِ «خیریه» و «آپشنِ اضافه» است. در چنین فضایی هوندا یک طرحِ خلاقانه اما بسیار کارآمد برای نابینایان ارائه داده است: کفشی که می‌تواند ناوبری (هدایت مسیر) نابینایان را به عهده بگیرد. در این کشف یک سیستم GPS تهیه شده است که واجد یک سنسور حرکتی است. این سنسور اطلاعات مکانی را دریافت می‌کند و زمانی که نیاز باشد با استفاده از ویبره به کاربر مسیرِ حرکت را اطلاع می‌دهد: ویبره‌ی کفشِ پای چپ به معنای حرکت به سمت چپ است و ویبره‌ی کفشِ پای راست به معنای حرکت به سمت راست است. این تکنولوژی در عین سادگی‌اش بسیار کاربردی است و کمپانی هوندا اعلام کرده است که تا سالِ ۲۰۲۳ آن را به تولید انبوه خواهد رساند.
