هوش مصنوعی؛ تحقق اراده الهی یا نیروی شیطانی؟

هر روزه، هوش مصنوعی پیوند بیشتری با زندگی انسان ها می‌یابد و با پیشرفت هوش مصنوعی، نگرانی فزاینده ای وجود دارد که ما در راه نظم نوین جهانی هستیم. این انقلاب دیجیتال، مشابه انقلاب صنعتی دهه ۱۸۰۰، جامعه را به شیوه‌های بی‌سابقه‌ای متحول کرده است. به نحوی که تصور اموری همانند اقتصاد و تجارت کشور ها در دهه آینده بدون هوش مصنوعی امکان پذیر به نظر نمی رسد.

اما بعدی از زندگی انسانی که هوش مصنوعی در آن تاثیر گذار خواهد بود و کمتر مورد بحث قرار گرفته است.بعد معنوی و دینی انسان ها است. در حالی که علومی همانند اقتصاد و مدیریت و سیاست، به شدت در حال تلفیق با هوش مصنوعی هستند،نهاد های دینی در سرتاسر دنیا، محتاطانه در حال بررسی چگونگی تاثیر هوش مصنوعی در بعد دینی انسان ها هستند.

در حالی که برخی از فرقه های مذهبی با آغوش باز از این ایده استقبال کرده اند، برخی دیگر نسبت به نتایج بالقوه آن هراس دارند. نگرانی‌های مشروعی وجود دارد که اگر هوش مصنوعی در فناوری های جنگی به کار گرفته شود، مشکل آفرین باشد و این در حالی است که برخی از گروه‌های مذهبی، هوش مصنوعی را گامی به سوی تحقق اراده الهی در روی زمین می‌بییند. این نهاد ها، در میان دوراهی پذیرش و یا اجتناب از این فناوری قرار دارند و هنوز تصمیم قطعی در مورد آن اتخاذ نکرده اند. این عدم قطعیت در تصمیم گیری در مورد هوش مصنوعی ، نشان دهنده فرصت ها و تهدیدهای بالقوه ای است که سبک زندگی دینمداران را ، در دنیای آینده دستخوش تغییراتی خواهد داد.

رابطه بین تکنولوژی و دین همیشه مستقیم نبوده است. به گفته دکتر بت سینگلر، محقق موسسه علم و دین فارادی، ادیان در سه مرحله با فناوری دست و پنجه نرم می کنند: طرد، پذیرش و انطباق. البته پذیرش و یا ترس از پذیرش این فناوری مختص عالمان دینی نبوده است اما نکته این جا است که اندیشمندان حوزه های دیگر،بیش از پیش به قطعیت در مورد هوش مصنوعی نزدیک شده اند.در هر صورت، فرصت ها و تهدیدهایی در ورود فناوری هوش مصنوعی به حیطه مسائل دینی وجود دارد که در ادامه به برخی از آن ها اشاره میگردد:

فرصت ها:

احتمالا، اکثر خوانندگان به این مسئله واقف هستند که برنامه‌هایی وجود دارند که می‌توان از آنها، برای کمک به خواندن دعای روزانه و یا آگاهی در مورد زمان برخی عبادات استفاده نمود. این برنامه ها، ساده ترین روش هایی هستند که فناوری های مختلف،راه خود به دین را گشوده اند. البته،این آغاز کار است و احتمالا، هوش مصنوعی در آینده،پیوند جدی تری با آداب و رسوم دینی خواهد یافت. یکی از طرقی که بی درنگ، هوش مصنوعی در آینده جهان دینی تاثیر گذار خواهد بود،استفاده از چت بات ها ،برای تولید متون دینی و موعظه ای موثر است. به عبارت بهتر، از هوش مصنوعی میتوان برای کارآمدتر کردن و در دسترس‌تر کردن مدیریت مذهبی، و برای انتقال مفاهیم دینی به کسانی که در غیر این صورت قادر به درک آنها نیستند، استفاده شود.برای مثال، فرانکلین،رهبر معنوی مرکز یهودیان تصمیم به استفاده از هوش مصنوعی آورده است . او به چت بات هوش مصنوعی ،چنین دستور داد: «یک خطبه، با صدای یک خاخام، حدود ۱۰۰۰ کلمه بنویس و بخش تورات را در این هفته با ایده صمیمیت و آسیب پذیری به وجود بیاور». نکته جالب این بود که فرانکلین پس از اینکه موعظه تولید شده به وسیله این هوش مصنوعی را،ایراد کرد،چنین گفت:(شما کف می زنید و من وحشت میکنم)[۱].علاوه بر این،پیروان مذهب کاتولیک می توانند با استفاده از  برنامه Confession Chatbot ، در یک مکالمه دو طرفه واقعی با یک ربات تعامل داشته باشند. این چت بات ها، به طور بالقوه می توانند خجالت در اعتراف به درونی ترین رازها و گناه یک فرد را ،از بین ببرد.

ربات ها نیز، راه خود به فضای دینداری را گشوده اند. برای مثال، توسعه دهندگان ژاپنی سال گذشته از روباتی رونمایی کردند که برای اجرای مراسم بودایی برنامه ریزی شده بود. ربات انسان‌نما پپا(Peppa)، با تن کردن لباس تشریفاتی، می‌تواند مراسم تدفین جنازه را با قیمت ۴۶۲ دلار انجام دهد که ارزان‌تر از ۲۲۳۲ دلاری است که یک انسان برای انجام همان کار دریافت می‌کند.

معتقدان به ادیان ابراهیمی نیز، در برخی موارد از این فناوری بهره برده اند. برای مثال، برخی بزرگان واتیکان از ایجاد یک ربات جن‌گیر استقبال کرده‌اند. پانصد سال پس از اصلاحات پروتستان، کشیش روبات BlessU-2 سال گذشته برای شهر کوچک ویتنبرگ آلمان به مناسبت سالگرد انقلاب مذهبی مارتین لوتر در اروپا ساخته شد. البته کشیش محلی استفان کربس به روزنامه گاردین گفت که علیرغم توانایی BlessU-2 برای تلاوت آیات کتاب مقدس و ادای دعاهای از پیش ساخته شده، یک ربات هرگز نمی تواند جایگزین مراقبت شبانی شود. سینگر نیز معتقد است که «روبات‌ها مرحله بعدی کشیشی نیستند))

تهدیدها:
هرچند تلفیق هوش مصنوعی و مذهب توسط برخی اعضای واتیکان به عنوان ((فرصتی برای بشارت)) مورد تشویق قرار گرفته است، اما برخی از اعضا همچنین هشدار داده اند که کاربران نباید بیش از حد به هوش مصنوعی متکی شوند؛ زیرا می تواند منجر به احساس جدایی بیشتر از خدا شود. یکی از تهدیدها در ارتباط با این مسئله است که هوش مصنوعی مسئول همه چیز باشد. برخی از گروه‌های مذهبی نگران هستند که هوش مصنوعی به رایانه‌ها اجازه می‌دهد تا خودشان تصمیم بگیرند واین امر، می‌تواند آغاز پایان باشد.

اما اکثر الهی‌دانان چنین معتقدند که  نگرانی‌های اخلاقی مرتبط با هوش مصنوعی ضروری‌تر هستند. آنها نگران افزایش نابرابری مالی هستند زیرا اتوماسیون هزاران شغل را از بین می برد، و توانایی ما برای اعمال اراده آزاد را زیر سوال می برند، زیرا ما به طور فزاینده ای به الگوریتم های رایانه ای برای تصمیم گیری در زمینه پزشکی، آموزش، سیستم قضایی و حتی نحوه رانندگی با ماشین هایمان و آنچه که می گوییم تکیه می کنیم. بخشی از ترس در مورد هوش مصنوعی و پذیرش آن این است که این فناوری می تواند برای سایر فعالیت های شرورانه استفاده شود که اگر کنترل نشود، می تواند منجر به بهره برداری های قابل توجهی شود.رهبران مذهبی می گویند که این معضلات اخلاقی ممکن است جدید به نظر برسند، اما در هسته آنها مسائلی را می‌توان یافت که سنت های دینی مانند یهودیت، اسلام و مسیحیت برای هزاران سال با آن دست و پنجه نرم کرده اند. کشیش جیمز کینان، یک الهی‌دان کاتولیک در کالج بوستون، گفت: اگرچه نهادهای مذهبی همیشه در گذشته رفتار اخلاقی نداشته‌اند، اما قرن‌ها تجربه در تجزیه و تحلیل معماهای اخلاقی از دریچه سیستم‌های اعتقادی خود دارند. به همین دلیل، پاپ فرانس در نوامبر ۲۰۲۰ چنین بیان کرد که اگر هوش مصنوعی سبب افزایش نابرابری ها شود، پیشرفت های تحقق گرفته در هوش مصنوعی، دیگر پیشرفت نخواهد بود. چنین ایده ای، در یک ارتباط مستقیم با قاعده لاضرار دارد.به همین دلیل، برخی الهی دان مسلمان به این مسئله معتقد هستند که اگر پیشرفت هوش مصنوعی، حتی اگر به یک شخص ضرر رساند، نباید به پیشرفت این فناوری شوق ورزید. البته احتمال این امر نیز وجود دارد که راهکارهایی یافت که این معایب هوش مصنوعی کاهش یابد.

نتیجه:

در هر صورت،نتیجه کلی آن است که اعتماد بی مورد به هوش مصنوعی به عنوان منبعی از حکمت الهی ممکن است، افراد را به بیراهه بکشاند و منجر به از دست دادن اختیار انسانی و تجارب واقعی دینی شود. در حالی که هوش مصنوعی می‌تواند از اعمال مذهبی حمایت کند، حفظ اصالت و تعالی سنت‌های دینی و تجارب معنوی انسان ضروری است. البته استفاده از این ابزار در امور دینی، مانند هر ابزار دیگری نیاز به تشخیص و تحقیقات بیشتری دارد. در حالی که هوش مصنوعی می تواند کاربردهای عملی مانند کمک به وظایف اداری یا سازماندهی اطلاعات را ارائه دهد، شناخت محدودیت های آن در امور الهی بسیار مهم است. ایجاد تعادل بین مزایا و خطرات هوش مصنوعی برای اطمینان از اینکه معنویت انسان  با استفاده از هوش مصنوعی خدشه دار نمی شود،ضروری است.