تغییرات بزرگی طی دو دهه‌ی گذشته در حوزه‌ی فناوری اتفاق افتاده است. فناوری‌هایی مثل اینترنت، گوشی‌های هوشمند و شبکه‌های اجتماعی بیش از هر زمان دیگری ارتباطات را گسترش داده است. دنیایی به وجود آمده است که در آن مطالبمان را منتشر می‌کنیم، به اشتراک می‌گذاریم، نظر می‌دهیم و دنبال اطلاعات می‌گردیم؛ همان‌طور که با یکدیگر رابطه برقرار می‌کنیم. این تغییرات، زبان مورداستفاده‌ی ما را نیز تغییر داده‌اند. وکلاو برزینا (Vaclav Brezina) دانشیار زبان‌شناسی پیکره‌ای (corpus linguistics) دانشگاه لنکستر انگلیس است؛ پژوهش جدیدی که او همکارانش انجام داده‌اند، در چارچوب این روش تحقیق، با کاوش و مقایسه‌ی فراوانی کلمات در متن‌ها و موضوعات مختلف، الگوها و روندهای تغییر زبان انگلیسی را آشکار می‌سازد. گرچه زبان دائم در حال تغییر است، اما دسترسی بی‌سابقه به اینترنت، جایی که نیاز نیست کسی نویسنده‌ی داستان یا روزنامه‌نگار باشد تا نوشته‌اش به هزارها یا میلیون‌ها خواننده برسد، به تغییر زبان شتاب بخشیده است.
تغییرات بزرگی که در طول بیست و اندی سال گذشته در حوزه‌ی فناوری به وجود آمده است، از اینترنت بگیرید تا گوشی‌های هوشمند و دستیاران دیجیتال (مثلاً Alexa)، بیش از هر زمان دیگری برقراری ارتباط را به امری در دسترس تبدیل کرده است. ما دنیای برخطی به وجود آورده‌ایم که در آن مطلب منتشر می‌کنیم، به اشتراک می‌گذاریم، نظر می‌دهیم، دیدگاه‌هایمان را بیان می‌کنیم و دنبال اطلاعات می‌گردیم، همان‌طور که به دنبال ایجاد رابطه با همدیگر هستیم. این تغییرات زبان مورداستفاده‌ی ما را نیز تغییر داده‌اند.
تغییر زبان در دو دهه اخیر
پژوهش جدید ما بر اساس پیکره‌ی[۱] (corpus) ملی بریتانیایی سال ۲۰۱۴ (به طور مخفف: BNC2014) – نمونه‌ی ۱۰۰ میلیون کلمه‌ای از زبان معاصر – نشان می‌دهد که زبان در عصر اینترنت چقدر و چگونه تغییر کرده است. داده‌های این پژوهش حاصل مقایسه‌ی این پیکره با پیکره‌ی ملی بریتانیایی اصلی سال ۱۹۹۴ (BNC1994) است؛ این پیکره، مجموعه‌داده‌های قابل مقایسه‌ای است که حاصل نمونه‌گیری زبان انگلیسی بریتانیایی اوایل دهه‌ی ۱۹۹۰ است.
این پژوهش در چارچوب روشی به نام زبان‌شناسی پیکره‌ای[۲] (corpus linguistics) انجام شده است؛ در این روش تحقیق، حجم وسیعی از زبان با نرم‌افزار تخصصی تجزیه‌وتحلیل می‌شود. این روش به محققان این امکان را می‌دهد که با کاوش و مقایسه‌ی فراوانی کلمات در متن‌ها و موضوعات مختلف، الگوها و روندهای زبان را در طول زمان آشکار سازند. نرم‌افزاری که در این پژوهش به کار گرفتند، در دانشگاه لنکستر[۳] ساخته شده است و امکان دریافت آن به همراه داده‌هایش به صورت رایگان فراهم است.
چند تا از تغییرات خیلی برجسته عبارت‌اند از:
۱. عامیانه‌تر شدن زبان ما
پژوهش ما این را آشکار کرد که روی‌هم‌رفته زبان انگلیسی بریتانیایی خیلی عامیانه‌تر شده است. این موضوع نه‌تنها در مورد محتواهای بلاگ‌ها و شبکه‌های اجتماعی، یعنی همان مواردی انتظار می‌رود عامیانه باشند، بلکه در مورد تمام گستره‌ی گونه‌های زبان نیز صدق می‌کند؛ از داستان بگیرید تا روزنامه‌ها، بیانیه‌های سیاسی و نوشته‌های دانشگاهی. این تغییر در زبان انگلیسی به خوبی دیده می شود.
برای مثال به متن زیر توجه کنید که از یک مقاله‌ی دانشگاهی تازه نشر است؛ گونه‌ای از زبان که از دیرباز آن را رسمی تلقی می‌کنند. چیز جدیدی که در زبان این متن دیده می‌شود، فراوانی استفاده از ویژگی‌های عامیانه است؛ مثل مخفف‌ها (مثل isn’t) و ضمایر اول‌شخص و دوم‌شخص. قبل از انقلاب اینترنتی این موارد واقعاً غیرمعمولی تلقی می‌شد.
For at least on a popular Christian conception, when you believe something truly on the basis of faith this isn’t because of anything you’re naturally competent to do…I argue in this article that there’s no deep tension between faith-based knowledge and virtue epistemology.
حداقل بر اساس یک انگاره‌ی مسیحی مشهور وقتی شما بر پایه‌ی ایمان حقیقتاً به چیزی معتقد هستید، به‌خاطر وجود چیزی نیست که طبیعتاً انجامش شایسته‌ی شماست… در این مقاله استدلال می‌کنم که معرفت ایمان‌نهاد و معرفت‌شناسی فضیلت گرا (virtue epistemology) به‌هیچ‌وجه کاملاً درهم‌تنیده نیستند.
۲. استفاده‌ی کمتر از القاب «Mr و Mrs»
اکنون در مقایسه با ۲۰ سال پیش بیشتر پیش می‌آید که افراد را با اسم کوچکشان و بدون اشکال رسمی‌تر خطاب کنیم. فراوانی استفاده از Mr (آقا) و Mrs (بانو) به ترتیب ۳۰ و ۵۶ درصد کاهش یافته است. کاهش استفاده از Mrs تا حدی با افزایش استفاده از Ms (خانم) تعدیل شده است؛ ولی مجموع کاهش استفاده از تمامی شکل‌های خطاب رسمی ۳۳ درصد است.
۳. تغییر زبان و «زبان الکترونیکی»
اینترنت نه‌تنها طرز استفاده‌ی ما از زبان، بلکه خود کلمات را هم تغییر داده است. الفاظ زیر، سرواژه‌ها و هجاهایی هستند که قسمتی از فهرستی به نام «زبان الکترونیکی» (Elanguage) محسوب می‌گردند:
“Alexa[۴] (الکسا), app (اپ), awesome (محشر), blog (وبلاگ), congrats[۵] (تبریک), email (رایانامه), fab[۶] (معرکه), Facebook (فیس‌بوک), fitbit[۷] (فیت‌بیت), Im (I am), Instagram (اینستاگرام), IPad (آی‌پد), IPhone (آیفون), Ive (I have), Lol[۸] (خندیدن), omg[۹] (وای خدای من), tbh[۱۰] (راستش), tweet[۱۱] (توییت), Twitter (توییتر), website (تارنما)”
هر یک از کلمات این فهرست برای خود ماجرایی دارد. برای مثال کلمه‌ی اپ را در نظر بگیرید؛ کلمه‌ای که تا حدی نماد انقلاب فناوری است. با اینکه نخستین موارد استفاده از این لفظ به اوایل دهه‌ی ۱۹۹۰ برمی‌گردد، ولی تنها موارد معدودی برای استفاده از این کلمه در صد میلیون کلمه‌ی پیکره‌ی ملی بریتانیایی ۱۹۹۴ یافت می‌شود. یکی از این موارد برگرفته از یک مجله‌ی رایانه است:
To run your average Windows app you’ll need 4Mb of RAM, a 100Mb hard disk.
برای اجرای یک اپ عادی ویندوزی حداقل به ۴ مگابیت رم و ۱۰۰ مگابیت فضای ذخیره نیاز دارید.
اوایل دهه‌ی ۱۹۹۰ لفظی که برای اپ به کار می‌رفت، نرم‌افزار (software) بود که ۹۳۵۶ مثال برای استفاده از آن در پیکره‌ی ملی بریتانیایی ۱۹۹۴ وجود دارد. امروزه فراوانی استفاده از نرم‌افزار با ۴۹ درصد کاهش، خیلی کمتر از گذشته شده است. از سوی دیگر فراوانی استفاده از اپ، هم در زبان الکترونیکی (۱۶۷ بار در هر میلیون کلمه) و هم در زبان انگلیسی بریتانیایی عمومی (۴۱ بار در هر میلیون کلمه)، به طور قابل‌توجهی افزایش یافته است.
۴. وداع با افعال وجهی
استفاده از افعال وجهی، مثل «must; may; shall»، به کمترین حد خود رسیده است. اکنون فعل must کمی بیشتر از ۳۵۰ بار در هر میلیون کلمه استفاده می‌شود؛ یعنی کاربردش در بیست سال ۴۲ درصد کاهش یافته است. کاهش استفاده از may مشابه must است، یعنی ۴۲ درصد؛ ولی کاهش استفاده از shall حتی از آن شدیدتر، یعنی ۶۱ درصد است.
این تغییرات با مجموع تغییر مسیر انگلیسی بریتانیایی به سمت عامیانه شدن در ارتباط است. جملات زیر که هر دو از پیکره‌ی ملی بریتانیایی ۱۹۹۴ انتخاب شده‌اند، اکنون اندکی غیرمتداول و رسمی به نظر می‌رسند:
Of course, we shall not be staying here long.
May I take your jacket off, please?
دقیقاً؛ ما نبایست مدت زیادی اینجا بمانیم.
آیا اجازه دارم کاپشنت را دربیاورم؟
کاهش فراوانی استفاده از افعال وجهی در زبان انگلیسی از ابتدای قرن بیستم میلادی آغاز شد؛ زمانی که فعل‌های must و may خیلی بیشتر از ۱۰۰۰ بار در هر میلیون کلمه به چشم می‌خوردند. همیشه فراوانی استفاده از فعل shall کمتر از بقیه بوده است (ابتدای قرن بیستم ۴۰۰ بار در هر میلیون کلمه و در زبان انگلیسی امروزی، ۶۴ بار در هر میلیون کلمه). نمودار زیر به‌وضوح فرایند کاهش استفاده از افعال وجهی اصلی را در انگلیسی نشان می‌دهد. اگر این روند با همین سرعت ادامه پیدا کند، این افعال وجهی در عمل تا سال ۲۰۵۰ بلااستفاده خواهند شد. البته توجه داشته باشید که تغییرات زبان به‌ندرت از یک الگوی کاهشی خطی مستقیم پیروی می‌کنند.
۵. علایم نگارشی
تغییر زبان در ویژگی‌های زبانی نامحسوسی مثل علایم نگارشی نیز بروز پیدا کرده است. علایم نگارشی نشان‌دهنده‌ی طول جملات و پیام و معنای آن‌ها هستند؛ یعنی اینکه جمله خبری است، پرسشی است یا تعجبی است. جدول زیر کیفیت تغییر فراوانی استفاده از پنج تا از علایم نگارشی متداول انگلیسی را در نوشتار از اوایل دهه‌ی ۱۹۹۰ تا زمان حال نشان می‌دهد.
تغییر فراوانی استفاده از علایم نگارشی (در هر ۱۰۰ میلیون کلمه)
| علامت نگارشی | اوایل دهه‌ی ۱۹۹۰ | انگلیسی امروزی | تغییر به درصد |
| , | ۵۱۶۹ | ۵۱۴۵ | ۰ |
| . | ۴۸۰۸ | ۵۱۳۰ | ۷ |
| ? | ۲۶۸ | ۴۴۰ | ۶۴ |
| ; | ۲۳۵ | ۲۲۳ | ۵- |
| ! | ۹۵ | ۱۹۳ | ۱۰۳ |
اکنون متداول‌ترین علایم نگارشی، بیشتر از اوایل دهه‌ی ۱۹۹۰ استفاده می‌شوند. این موضوع به‌خصوص در مورد علامت سؤال (۶۴ درصد افزایش) و علامت تعجب (۱۰۳ درصد افزایش) قابل‌توجه است. این می‌تواند نشانه‌ای از این باشد که زبان تعاملی‌تر شده است و حامل بار احساسی بیشتری است. استفاده از نقطه‌ویرگول کمی (۵ درصد) تغییر کرده است؛ علامتی که معمولاً در سبک رسمی‌تر نوشتار به کار می‌رود.
مطالعات پیکره‌ای، نگرش منحصربه‌فردی را درباره‌ی تغییرات ویژگی‌های واژگانی و دستوری انگلیسی بریتانیایی طی گذشت سالیان ارائه می‌کند؛ تغییراتی که تنها تعداد کمی از آن‌ها در این مقاله آمده است. این موارد، بازتاب‌دهنده‌ی تغییراتی است که هم در فناوری و هم در جامعه اتفاق افتاده است. گرچه زبان دائم در حال تغییر است، اما دسترسی بی‌سابقه به انواع شکل‌های زبان در اینترنت، جایی که نیاز نیست کسی نویسنده‌ی داستان یا روزنامه‌نگار باشد تا نوشته‌اش به هزارها یا میلیون‌ها خواننده برسد، به عامیانه گردیدن زبان شتاب بخشیده است.
[۱] پیکره عبارت است از حجم وسیعی از متون گفتاری و نوشتاری که نماینده کاربرد واقعی و طبیعی زبان است. م.
[۲] زبان‌شناسی پیکره‌ای در پی فهم این موضوع است که افراد چگونه از زبان در بافتهای گوناگون استفاده می‌کنند؛ در این رویکرد برای رسیدن به درکی از نحوه کاربرد زبان در بافتهای مختلف، پیکره با استفاده از رایانه تحلیل می‌شود. نتیجه‌ی چنین تحلیلی رسیدن به مجموعهای از الگوهای زبانی تکرارشونده با فراوانی آماری مشخص در پیکره است که می‌تواند توضیحی درباره کاربردهای زبانی به دست دهد. م.
[۳] Lancastaer: مرکز ایالت لانکشایر انگلیس. م.
[۴] دستیار مجازی آمازون، الکسا. م.
[۵] شکل مخفف congratulations. م.
[۶] شکل مخفف fabulous. م.
[۷] یک شرکت تولیدکننده‌ی لوازم سلامتی الکترونیکی آمریکایی است که دستبندهای هوشمند سلامتی ساخته‌ی این شرکت نیز به همین نام معروف است. م.
[۸] سرواژه‌ی ساخته شده از Laughing Out Loud که به معنای با صدای بلند خندیدن است. م.
[۹] سرواژه‌ی ساخته شده از Oh My God که برای نشان‌دادن شگفت‌زدگی استفاده می‌شود. م.
[۱۰] سرواژه‌ی ساخته شده از To Be Honest که برای اعلام رک و صادقانه صحبت‌کردن به کار می‌رود. م.
[۱۱] مطلب گذاشتن در توییتر. م.
