وظایف رسانه‌های در زمان جنگ اگر از گلوله‌ها سنگین‌تر نباشد، کمتر نیست. در جایی که هر کاربر خود می تواند یک منبع خبر باشد سیاست رسانه‌ای در جنگ‌ها بسیار مهم‌تر از قبل شده است. بازنمایی واقعیت مثل بسیاری از زمینه‌های دیگر، در جنگ نیز از «خود واقعیت» پیشی گرفته است. نیویورک تایمز با بررسی سیاست‌های جنگ رسانه‌ای روسیه در جنگ اوکراین به این مسئله پرداخته است.
ترجمه:سینا امامی
در حالی که جنگ اوکراین ادامه دارد، کرملین برای بی‌اعتبار کردن رهبر اوکراین و کاهش کمک‌ها، جعل‌های پیچیده‌تری را در فضای مجازی ایجاد کرده است. برخی از آن داستان ها حتی به اندازه سبک هالیوودی پیچیده هستند.
در ماه اوت ویدیویی در یوتیوب منتشر شد که مرد جوانی خود را محمد العلوی نامید. او خود را یک روزنامه‌نگار محقق در مصر توصیف کرد و گفت: مادرشوهر رئیس‌جمهور اوکراین، یک ویلا در نزدیکی آنجلینا جولی در ال گونا و یک شهر تفریحی در دریای سرخ خریداری کرده است.
مشخص شد این داستان حقیقت ندارد. اوکراین آن را تکذیب و صاحب ویلا ادعای او را رد کرد. همچنین ادعای علوی به عنوان یک خبرنگار هم با واقعیت همخوانی نداشت.
با این حال، داستان او از طریق رسانه‌های اجتماعی و خبرگزاری‌ها از مصر تا نیجریه و در نهایت به روسیه رسید – که طبق تحقیقات، داستان اصلی از روسیه شروع شده بود .
به نظر می رسید این داستان درحال فراموشی بود، اما طولی نکشید که چهار ماه بعد، دو ویدیوی جدید در یوتیوب منتشر شد. آنها گفتند که محمد العلوی در شهر غورغاده، شهری در ۲۰ مایلی جنوب الگونه، تا حد مرگ مورد ضرب و شتم قرار گرفته است. مظنونان در این قتل، عوامل سرویس مخفی اوکراین بودند.
این ادعاها واقعی تر از ادعاهای اول نبودند، اما به شایعه های قدیمی جان تازه ای بخشیدند. در نهایت دور دیگری از پست‌ها و گزارش‌های خبری به میلیون‌ها کاربر اینترنتی در سراسر جهان رسید و این روایت را چنان بالا برد که حتی توسط اعضای کنگره آمریکا در حین بحث درباره ادامه کمک‌های نظامی به اوکراین مجددا تکرار شد.
از زمانی که نیروهای روسی دو سال پیش به این کشور حمله کردند، روسیه سیلابی از اطلاعات نادرست را به راه انداخته تا ولدیمیر زلنسکی، رهبر اوکراین را بدنام و حمایت این کشور در غرب را تضعیف کند.
با این حال این ماجرا یک راهبرد جدید را معرفی کرد: «روایتی طولانی و پیچیده در فضای آنلاین حول یک شخصیت ظاهراً واقعی که جذابیت آن در حد داستان های نتفلیکس است. »
دارن لینویل، پروفسور و مدیر مرکز رسانه در دانشگاه کلمسون، که اطلاعات نادرست روسی را به طور گسترده مورد مطالعه قرار داده است، گفت: «روس ها قبلاً هرگز چنین شخصیتی را را در داستان های خود نیاورده بودند.»
این کمپین نشان میدهد که جنگجویان اطلاعاتی روسیه با چه مهارتی به سمت تاکتیک‌ها و اهداف جدید رفته‌اند، همانطور که نیروهای زمینی روسیه در اوکراین پس از تلفات زیاد در میدان نبرد، تغییراتی در تاکتیک‌های خود اعمال کردند.
گروه‌های مرتبط با کرملین زمانی که متوجه میشوند داستان‌های قدیمی کهنه شدند و یا نتوانسته‌اند موفقیتی کسب کنند با استفاده از ویدیوها، فیلم های جعلی و دستکاری شده، یافتن یا ایجاد رسانه‌های جدید برای انتشار اطلاعات نادرست، حتی مواردی که ادعا میکنند سایت‌های خبری آمریکایی هستند، همچنان به تولید داستان‌های جدید می‌پردازند.
ماه گذشته ویدیویی در TikTok منتشر شد که ادعا میکرد یک پزشک اوکراینی که برای Pfizer کار می‌کند، این شرکت را به انجام آزمایش‌های غیرقانونی روی کودکان متهم کرد. در شبکه اجتماعی X، مردی که ادعا میکرد دستیار تهیه‌کننده پارامونت پیکچرز است، داستانی درباره یک زندگی‌نامه هالیوودی بر روی زندگی آقای زلنسکی را به نمایش گذاشته است.
داستانی که به محمد العلوی نسبت داده شده درباره اینکه آقای زلنسکی به طور مخفیانه املاک خارج از کشور را با استفاده از کمک مالی غربی خریده است تنها ادعای بی‌اساس برای او نیست. حتی نسخه‌های دیگر – که ظاهرا هر کدام برای یک مخاطب جغرافیایی خاص طراحی شده‌اند – جزئیاتی از یک عمارت در ساحل Vero ، فلوریدا و یک کلبه در آلمان که پیش از این توسط جوزف گوبلز، وزیر پروپاگاندای نازی استفاده می‌شده است، را به نمایش گذاشته اند.
مایکروسافت در گزارش اخیری که استفاده متقلبانه روسیه از پیام‌های ضبط شده توسط بازیگران و افراد مشهور در اپلیکیشن Cameo را فاش می‌کند، نوشت: روس‌ها از طریق جنگ با اوکراین چهره واقعی خود را نشان داده‌اند تا سعی کنند آقای زلنسکی را به عنوان یک معتاد به مواد مخدر بدنام کنند.
حتی با رد این افتراها، باز هم خاموش کردن تاثیرات منفی ناشی از این ادعاها بسیار دشوار است.
یوتیوب ویدیوی اول شخصیت محمد العلوی را حذف و آن را به دو حساب دیگری که پیش از این قوانین شرکت را نقض کرده بودند، مرتبط کرد. با این حال، اتهامات هنوز ادامه دارد، به ویژه در پلتفرم‌هایی مانند ایکس و تلگرام که به نظر کارشناسان، برای مسدود کردن حساب‌هایی که فعالیت‌های غیرواقعی یا ربات گونه دارند کار چندانی انجام نمیدهد. برخی از پست‌ها درباره این ویدیو به نظر می‌رسد از متن یا صداهایی استفاده کرده‌اند که با استفاده از ابزارهای هوش مصنوعی ایجاد شده؛ بسیاری از آنها توسط شبکه‌های ربات‌ها گسترش داده میشوند و این تصور را ایجاد کنند که محتوا محبوب است.
آنچه که داستان‌ها را به روسیه مرتبط می‌کند، نه تنها محتوایی است که اوکراین را محکوم می‌کند، بلکه شبکه‌هایی است که آنها را گسترش می‌دهند. این شبکه‌ها شامل رسانه‌های خبری و حساب‌های رسانه‌های اجتماعی هستند که محققان خصوصی و دولتی آنها را به کمپین‌های قبلی کرملین مرتبط میدانند.
ریتا کاتز، مدیر گروه اطلاعاتی SITE، یک شرکت آمریکایی که فعالیت‌های افراطی را در فضای مجازی پیگیری می‌کند و ادعاهای دروغین درباره ویلای مذکور را بررسی کرده است، گفت: “آنها دنبال کاربران زیاد و مستعد گسترش و پخش محتوای بی‌ارزش خود هستند تا فضای گفتمان های سیاسی را گل آلود کنند و از آنجا به اهداف خود برسند.”
ساخت یک خبرنگار جعلی
به گفته مؤسسه تبادلات استراتژیک، یک سازمان پژوهشی غیرانتفاعی جهانی در لندن، که انتشار این ویدیو را ردیابی کرد، این ویدیو برای اولین بار در ۲۰ اوت در یک حساب تازه ایجاد شده در YouTube منتشر شد که هیچ فعالیت قبلی و تقریباً هیچ دنبال کننده ای نداشت.
مردی در اتاقی با نور ضعیف نشان داده میشود که درحال مطالعه روی صفحه کامپیوترش است و نور صفحه نمایش کامپیوتر در عینک ضخیم او منعکس می شد. به نظر می رسد که این فرد یک شخص واقعی است، اما تاکنون امکان تایید هویت واقعی او وجود ندارد. به نظر می رسد هیچ کس به نام محمد العلوی آنطور که از یک روزنامه نگار انتظار می رود، مقاله یا ویدئوی قبلی تهیه نکرده باشد. طبق گفته شرکت امنیت اینترنتی ActiveFence، این شخصیت هیچ سابقه تحصیلی یا کاری و شبکه ای از دوستان یا ارتباطات اجتماعی آنلاین ندارد.
با این حال، ویدیو ظاهرا عکس هایی از خود ویلا و قرارداد خرید را نشان می‌داد و برای بینندگان زودباور، واقعی بودن این موضوع را ایجاد میکرد. درحالیکه این ملک بخشی از یک مجموعه تفریحی متعلق به شرکت Orascom Development می‌باشد که وبسایت این شرکت ویژگی‌های «تابش خورشید در تمام طول سال، تالاب‌های درخشان، سواحل شنی و آب‌های نیلگون» ال گونا را برای مخاطبانش برجسته می‌کند.
دو روز پس از انتشار ویدیو و افترای آن، یک مقاله درباره این ادعا، با عنوان یک تبلیغ پولی یا محتوای برندسازی در Punch در یک سایت خبری نیجریه ای، و همچنین سه وبسایت دیگر نیجریه‌ای که محتوای خبری و سرگرمی را جمع‌آوری میکنند، منتشر شد.
این مقاله به نام آرتور نکونو بود که طی تحقیقات اینترنتی، به نظر نمی‌آید مقاله‌های دیگری نوشته باشد. در این مقاله از یک دانشمند سیاسی به نام عبدالرحمن العباسی نقل قول شده بود که به نظر می رسد غیر از حساب هایی که ویلا را به فساد غرب درباره کمک های مالی به اوکراین مرتبط می کند، وجود ندارد. (پانچ، که بعدها پست را حذف کرد، به درخواست‌ها برای توضیحات بیشتر پاسخ نداد.)
به گزارش موسسه گفتگوی استراتژیک، یک روز بعد، این ادعا برای اولین بار در شبکه اجتماعی X در پستی توسط فعال هلندی سونیا ون دن انده منتشر شد که قبلا مقالات وی در رسانه های تبلیغاتی مرتبط با دولت روسیه انتشار یافته بود. (او همچنین در جریان انتخابات پارلمانی روسیه در سپتامبر به عنوان ناظر انتخابات در سرزمین اشغالی اوکراین خدمت کرده بود.) در عرض چند روز، گزارش‌هایی درباره این ویلا در X به زبان فرانسوی و رومانیایی و به زبان انگلیسی در سه انجمن مختلف در Reddit منتشر شد.
به گفته روبرتا دافیلد، مدیر اطلاعاتی شرکت امنیتی اینترنتی Blackbird.AI، تقریباً ۲۹ درصد از حساب‌هایی که گزارش‌ها را پخش میکنند، به نظر می‌رسد حساب‌هایی هستند که از ربات‌ها استفاده میکنند، که این ۲۹ درصد به طور غیرعادی عدد بسیار بالایی است که معمولا از وجود یک کمپین هماهنگ در پشت پرده آن خبر میدهد.
هشت روز پس از انتشار ویدیو، شبکه‌های تلویزیونی دولتی روسیه مانند Channel One، Rossiya 24 و RT (به زبان عربی و آلمانی) آن را به عنوان یک افشاگری بزرگ گزارش دادند که توسط یک خبرنگار تحقیقی معروف مصری کشف شده است.
به نظر می رسید این داستان دیگر به پایان رسیده بود تا اینکه نجیب ساویریس، فرزند خانواده مصری در پاسخی به X به صراحت این فروش را رد کرد و تا اواخر دسامبر دیگر هیچ خبری از شخصی به نام محمد العلوی نشد. این زمانی بود که دو ویدیو جدید در یک کانال یوتیوب به نام “اخبار مصر” منتشر شد که ادعا می‌کردند او مرده است. این کانال یک روز قبل ایجاد شده بود. یکی از ویدیوها مردی را نشان می‌داد که خود را احمد، برادر العوی معرفی میکرد که در حال پاسخ به سؤالات مرد دیگری بود. احمد گفت که به گزارش پلیس،معتقدند برادرش به دست “نیروهای ویژه اوکراین که به نیابت از رئیس جمهور زلنسکی یا یک مقام بلند پایه دیگر” مورد ضرب و شتم قرار گرفته و به قتل رسیده است.
او در حالی که دستش را روی صورتش بود صحبت کرد تا هویتش را پنهان کند. اگرچه تصاویر مبهم بودند اما ویدیوی دیگری نشان می‌داد که آن قسمت صورت قبلا مورد یک حمله قرار گرفته است. او در ویدئویی که یوتیوب بعداً آن را حذف کرد، گفت: ” نمی توانم چیز دیگری به شما بگویم. من برای خانواده ام نگران هستم.”
همچنین در این ویدئو سعی شده بود برخی از زوایای پنهان داستان اولیه را توضیح دهد، از جمله اینکه چرا هیچ اثری از کارهای قبلی علوی در فضای مجازی وجود نداشت. مرد گفت: «این اولین مأموریت بزرگ او بود.»
اتفاق جدیدی به همان شکلی که در ویدیو اول منتشر شده بود، در فضای مجازی پخش شد. یک روز بعد، مقاله ای درمورد مرگ شخصی در یک وبسایت ناشناخته به نام El Mostaqbal منتشر شد، نامی مشابه سازمان خبری فعلی در لبنان که هیچ ارتباطی با المستقبل نداشت. در تیتر این مقاله آمده بود: خبرنگاری که اعلام کرد مادرشوهر زلنسکی یک ویلای مجلل خریده، در شرایطی مرموز مرده است. گزارش‌های دیگری که پس از آن منتشر شدند، هرگونه سوال درباره صحت خبر را کنار گذاشته و به جای آن به موضوع «قتل» او پرداختند.
وزارت کشور مصر اعلام کرد که هیچ گزارش یا شواهدی وجود ندارد که اشخاصی شبیه به این مرد در ویدیو حتی “مورد صدمه قرار گرفته باشند.” در ادامه این بیانیه خاطر نشان شد که خود ملک نیز فروخته نشده است. با این حال، طبق گزارش مؤسسه تبادلات استراتژیک، پست‌هایی درباره قتل فرضی در تاریخ ۲۵ دسامبر در X یک میلیون بار مشاهده شدند.
همچنین این ادعا در وبسایت Middle East Monitor یا MEMO که توسط یک سازمان غیرانتفاعی معروف در لندن اداره میشود و توسط دولت قطر تأمین مالی میشود، منتشر شد. بن آریس، خبرنگاری که زمانی از مسکو را برای روزنامه تلگراف لندن گزارش تهیه میکرد، در این وبسایت به طور مفصل به این گزارش پرداخت، اما زمانی که مورد سوال و چالش قرار گرفت، گفت که فقط به شایعه توجه کرده است و نوشت: “من وقت ندارم که همه این اطلاعات را خودم چک کنم”.
این مطلب به زبان انگلیسی در یک وبسایت به نام Clear Story News توسط آقای لینویل از Clemson’s Media Forensics Hub منتشر شد که قبلا نیز به گزارش دهی دروغین در جهت منافع روسیه متهم شده بود. (این وبسایت هیچ اطلاعات تماسی ندارد)
آقای لینویل این فرآیند را نوعی “داستان سازی” توصیف کرد – انتقال ادعاهای دروغین از منابع ناشناخته یا غیر معتبر به منابعی که حداقل برای ناآگاهان، معتبرتر به نظر می‌رسند.
داستان‌های پیچیده‌تر
موسسه گفتگوی استراتژیک سه روایت پیچیده دیگر درباره اوکراین را نیز مورد مطالعه قرار داد.
یکی از آنها مربوط به یک خبرنگار فرانسوی بود که ادعا کرد پسر ژورج سوروس – که به طور مداوم هدف حملات سیاسی روسیه و راست‌های افراطی است – به طور مخفیانه، زمینی برای دفن زباله‌های سمی در اوکراین تهیه کرده است. در داستان دیگری، یک پزشک ناشناس در آفریقا ادعا کرد که یک خیریه پزشکی آمریکایی به نام “گروه پشتیبانی پزشکی و جراحی جهانی”، در حال برداشتن اعضای سربازان مجروح اوکراینی جهت پیوند عضو برای افسران ناتو است.
در مورد مردی به نام شهزاد نصیر نیز داستانی وجود داشت که در پروفایل او در X، وی را به عنوان خبرنگار یک سایت خبری انگلیسی زبان در دبی، به نام امارات ۲۴/۷، معرفی می‌کند، با این حال او هیچ مقاله‌ای روی این سایت منتشر نکرده بود. در نوامبر، او ادعا کرد که دوستان آقای زلنسکی دو قایق تفریحی به نام‌های “Lucky Me” و “My Legacy” را با قیمت ۷۵ میلیون دلار خریداری کردند. شواهد او، مانند محمد العلوی، شامل ادعایی از عکس‌های کشتی‌ها و قراردادهای خرید بود.
در واقع، همانطور که بی‌بی‌سی در ماه دسامبر مستند کرد، قایق های تفریحی هنوز خریداری نشده و برای فروش باقی مانده بودند. با وجود تلاش‌های مکرر توسط بررسی‌کنندگان واقعیت برای از بین بردن آن به عنوان یک شایعه، این ادعا به طور گسترده گسترش یافت.
ماه گذشته، شخصیت نصیر در یک ویدیو دیگر دوباره ظاهر شد. این بار نسخه‌ی جدیدی از داستان را داشت و ادعا کرد که پس از افشای این معامله مخفی، قراردادهای خرید فسخ شده است.
اندازه گیری دقیق پیامدهای این کمپین ها دشوار است. با این حال، نشانه هایی وجود دارد که نشان می دهد حتی زمانی که نادرست بودن آنها ثابت شود، همچنان بر روی افکار عمومی تاثیرگذار هستند.
به نظر می‌رسید سناتور جی. دی. ونس که یک جمهوری‌خواه از اوهایو و منتقد صریح کمک به اوکراین است، در ماه دسامبر طی مصاحبه‌ای در «اتاق جنگ»، پادکستی که توسط استفان کی. بنن، مشاور سابق رئیس‌جمهور سابق دونالد ترامپ مطرح شد را پذیرفت. آقای ونس گفت: “افرادی هستند که می‌خواهند بیمه اجتماعی را کاهش دهند – باعث تباهی مالی سالمندان ما شوند – چرا؟ تا یکی از وزرای زلنسکی بتواند یک قایق تفریحی بزرگ‌تر بخرد؟”
این موضوع باعث انتقاد علنی از سوی یک همکار جمهوری خواه، سناتور تام تیلیس از کارولینای شمالی شد و کسانی را که ادعاهای اثبات نشده را تکرار می کنند، مورد تمسخر قرار داد. او به پیام وانس اشاره کرد و به منتقدان کمک به اوکراین گفت: “مردم شنیده‌اند که اگر ما این لایحه را تصویب کنیم، همه ما با سطل‌هایی پر از پول به کی‌یف(پایتخت اوکراین) خواهیم رفت و به اقشار ثروتمند اجازه خرید قایق تفریحی می‌دهیم! من کنجکاو هستم که همسران ۲۵ هزار سربازی که در اوکراین کشته شده‌اند، در مورد آن چه احساسی دارند؟”
مرجع: www.nytimes.com
