«فضا» در فضای سایبری
هنگامی‌که از «فضای سایبری» سخن می‌گوییم، مرادمان از «فضا» چیست؟
سایبرپژوه– برتری کامپیوترها بر دیگر ماشین‌ها این است که ما قابلیت برنامه‌نویسی آنها را داریم، یعنی می‌توانیم با تکیه بر ساختار دیجیتالی (رقومی) این ماشین‌ها، به آنها دستورهایی بدهیم و آنها نیز این دستورات را به‌طور اتوماتیک اجرا کنند. بنابراین فضای سایبری آن فضاییست که بنابر دستورات از پیش تعبیه‌شده وجود دارد و در عین حال، می‌تواند دستورات جدید را نیز پذیرا شود و به آنها نیز واکنش نشان دهد. بنابر همین تعریف، چهار سطح از این ماشین اتوماتیک را مدنظر قرار می‌دهیم. توجّه به این چهار سطح مفهوم «فضا» را در ترکیب «فضای سایبری» برای ما روشن‌تر خواهد کرد.
-
ماشین فیزیکی (زیرساخت)
فضای سایبری بر فضای فیزیکی ابتنا دارد. این ابتنا به‌خصوص از آن جهت است که فضای سایبری با اتکا به ماشین‌هایی برپا می‌شود که ماشین‌هایی فیزیکی هستند. برای نمونه، یک موبایل یا یک رشته فیبر نوری ماشین‌ها یا اشیائی هستند که با عالم یا فضای فیزیکی تعلّق دارند.
-
برنامه یا فضای جامع
مراد از برنامه جامع آن دسته از برنامه‌هاییست که خیل عظیمی از ماشین‌ها را همگام یا همراه با یکدیگر پیش می‌برد. برای نمونه، اینترنت یک برنامه جامع است (خیل عظیمی از ماشین‌ها که در نسبت با هم عمل می‌کنند و فضای اینترنت را شکل می‌دهند). به همین ترتیب، سیستم‌عامل اندروید یا ویندوز نیز برنامه‌هایی جامعند که ماشین‌های متعدد (ماشین‌های داخل یک کامپیوتر یا موبایل) را به یکدیگر متصل می‌کنند و فضایی واحد را شکل می‌دهند.
با توجه به آنچه بیان شد، روشن است که فضای سایبر حوزه‌ایست اعم از اینترنت یا سیستم‌های عامل یا شبکه‌های اجتماعی و فضاهای مجازی. به بیان دیگر، فضای سایبری به هر فضایی اطلاق می‌شود که مجموعه‌ای از ماشین‌ها را با یکدیگر هماهنگ کند و به شکلی «برنامه‌نویسی شده» عمل کند. به عبارت دیگر، اگر معیار فضای فیزیکی نسبت میان اتم‌ها، مولکول‌ها، و اجسام است، فضای سایبری عبارت است از نسبت‌های برنامه‌نویسی شده‌ای که میان رقوم‌ها یا دیجیت‌ها یا ماشین‌ها برقرار می‌شود. چنین فضایی لزوما یک فضای دیدنی نیست. اولین کامپیوترها و فضاهای سایبری فاقد نمایشگر بوده‌اند. آنها ابتدا برنامه‌نویسی می‌شدند، سپس دستوری به آنها داده می‌شد، و در نهایت، خروجی‌ای فیزیکی ارائه می‌کردند. فضای سایبری در چنین کامپیوترهایی عبارت بود از نسبت‌های برنامه‌نویسی شده‌ای که بتواند بنابر دستورات قبلی، دستوراتی جدید را دریافت و اجرا کند.
«فضا» در ترکیب «فضای سایبری» چیزی جز همان برنامه نیست. هر ماشین فیزیکی حامل پتانسیل‌هایی از پردازش صفرویک‌هاست و تنها برنامه‌نویس است که با نوشتن برنامه (یا به عبارت دیگر، برقرار کردن نسبت‌هایی مشخص میان صفرویک‌ها) فضایی را بر روی یک ماشین فیزیکی قلمروگذاری می‌کند و از این طریق، فضایی بنیان‌گذاری می‌شود که با فضای خود آن ماشین فیزیکی تفاوت دارد.
-
فضاهای جزئی
فضای جزئی عبارتست از آن فضایی که بر روی یک فضای جامع قلمروگذاری می‌شود، اما خودش مستقلا واجد موجودیت نیست، یعنی موجودیتش بازبسته به وجود فضای جامع است. برای نمونه، وبگاه‌ها فضاهایی جزئی هستند که قسمتی از فضای اینترنت را اشغال کرده‌اند، یا برنامک‌های یک گوشی هوشمند فضاهایی هستند که بر روی سیستم‌عامل گوشی قرار گرفته‌اند.
-
فضای تعاملی
درحالی‌که ماشین‌ها، فضاهای جامع، و فضاهای جزئی امور و فضاهایی برنامه‌نویسی شده‌اند، فضای تعاملی هنگامی شکل می‌گیرد که این سه نسبت به دستورات مستقیم یک کاربر پاسخ می‌دهند. بنابراین تمایزیست میان اینترنت (فضای جامع) یا یک وبگاه (فضای جزئی) با آن اینترنت یا وبگاهی که مای کاربر با آن تعامل داریم. برای نمونه، وبگاه سایبرپژوه یک فضای جزئی در اینترنت است؛ چه شما وارد آن بشوید و چه نشوید. اما هنگامی‌که وارد این وبگاه شدید و برای نمونه، در نظرسنجی آن شرکت کردید و نتایج نظرسنجی بنابر رای شما، برای باقی کاربران نیز تغییر کرد، شما در فضایی تعاملی میان خودتان و وبگاه سایبرپژوه قرار دارید: شما دیتا و دیجیت‌های وبگاه سایبرپژوه را تغییر داده‌اید.
