نه فقط چت جی بی تی، همه فناوری های هوش مصنوعی به مدرسه می روند.

چت جی بی تی[۱] امتحان وکالت را با موفقیت پشت سرمی گذارد، رمان علمی ـ تخیلی می نویسند و کدنویسی می کند، در حالی که به اعتقاد بسیاری از کارشناسان فناوری آموزشی و هوش مصنوعی، این تازه آغاز راه است.

در سال های اخیر پیرامون تاثیر هوش مصنوعی بر آموزش جهانی، به خصوص از مقطع پیش دبستانی تا دوازدهم، بسیار قلم فرسایی شده است و سوالات کلیدی و برجسته ای برای بسیاری از مربیان و معلمان در سراسر جهان ایجاد شد.

اینکه هوش مصنوعی چگونه توانسته نظم و ایستایی موجود در سیستم آموزش جهانی را نسبتا تغییر دهد؟

از طرفی با طرح چند سوال اساسی در اذهان آشفته مربیان و معلمین، سعی شده تا آگاهی ایشان در مواجهه با فناوری های شتاب زده هوش مصنوعی افزایش یابد.

اینکه اساسا چه نوع هوش مصنوعی در حال ظهور است؟

چگونه مدارس می توانند در نبرد بقا، به عنوان یک نهاد بالادستی، بر استیلا و توفق روزآمد هوش مصنوعی فائق آمده و جایگاه خود را حفظ کنند؟

و اینکه در نهایت تمایز گزافه گویی ها و هیجانات از حقایق و درستی ها در فضای پر تلاطم تبلیغات فناوری چگونه ممکن است؟

در مجله edweek، از ۴ متخصص در حوزه فناوری،‌آموزش و هوش مصنوعی، یک سوال مشترک پرسیده شد :

هوش مصنوعی چگونه می تواند آموزش و یادگیری را تغییر دهد؟

در اینجا به تک تک پاسخ ها و نظرات می پردازیم :

۱. مایکل هورن[۲] از بنیانگذاران موسسه کلایتون کریستنسن[۳]،که در زمینه تبیین  و پژوهش پیرامون نوآوری های برهم زننده[۴]، فعالیت می کنند.

او در پاسخ به این سوال گفت: اگر بخواهم صادقانه پاسخ دهم،نمی دانم. جهش بی مانند چت جی بی تی باعث شگفت زدگی و تعجب بسیاری از ما شده است.

او تاکید کرد که امروزه می توان به تاثیر هوش مصنوعی بر تقویت کلاس های درس امیدوار بود.

درس ها و سرفصل های بسیاری وجود دارند که ورود هوش مصنوعی باعث تغییرات جدی در آنها شده است.

او گفت: اگر بخواهید زمینه ای را برای توصیف غالب فعالیت های هوش مصنوعی بیان کنید، «توانمندسازی» بهترین واژه خواهد بود. چرا که ابزار های جدید امکان خودکنترلی دانش آموز را افزایش داده و نقش او را در خلق محتوا و یادگیری فعال افزایش می دهند. از طرفی به آنها کمک می کنند تا به صورت کاملا خودگام و مناسب سازی شده فرایند یادگیری خود را طی کنند. این تنها به سود دانش آموز نیست، چرا که هوش مصنوعی توانسته بسیاری از مشغله ها و نگرانی های معلمین را برطرف ساخته و تا حدودی وظایف آنها را به صورت خودکار پیش ببرد.

او سپس به توصیف کلاس درسی پرداخت که با هوش مصنوعی کنترل و مدیریت می شود: فرض کنید که تک تک دانش آموزان در حال نگارش مقاله یا گزارش هستند و در همین حین، مربی مبتنی بر هوش مصنوعی، شروع به بازخورد دادن به تک تک ایشان می کند. بازخورد هایی که مختص و منحصر به فرد هستند. در واقع شرایطی که مربی در حین حرکت و فعالیت شما را راهبری و ارشاد می کند. از طرفی معلمین می توانند با استفاده از فناوری هوش مصنوعی سریعتر و آسان تر به خلق محتوا بپردازند، مثال ها و مصادیق متنوع تری را بیابند، ادبیات خود را ساده تر و خودمانی تر کنند و این یعنی همان توانمند سازی معلمین و تقویت کلاس درس.

۲. نانسی بلربلک[۵]،‌ سرپرست و مدیرمسئول پروژه کاوش در هوش مصنوعی انجمن بین الملی فناوری در آموزش یا ISTE[۶] است.

او در پاسخ به این سوال می گوید : مسئله ما نبود آگاهی است، چرا که هوش مصنوعی در حال حاضر کلاس های درس ما را اشغال کرده است، در حالی که معلمین ما تازه بیدار شده اند و نسبت به این موضوع ابراز نگرانی کرده اند. از طرفی فناوری های مانند چت جی بی تی نمی تواند نگاهی کامل به مربیان پیرامون آینده هوش مصنوعی ارائه دهد اما با این حال تاثیر قابل توجهی در شکل گیری نگاه ایشان به فناوری دارد.

از نظر نانسی، بسیاری از فناوری های مطرح در حوزه هوش مصنوعی، امروزه در مقاطع پیش دبستانی تا کلاس دوازدهم مورد استفاده قرار می گیرند.

از نظر او بسیاری از معلمین حتی متوجه افزایش محبوبیت سکوهایی مانند آکادمی خان ^[۷]و آی رید ^[۸]نمی شوند.

از نظر بلک، هوش مصنوعی می تواند علاوه بر توسعه یادگیری شخصی سازی شده، فواید آموزشی کلاس درس را برای تمامی دانش آموزان با توانایی ها و پیشینه های مختلف، افزایش دهد.

برای مثال، او به تاثیر هوش مصنوعی بر جهت یابی محیط پیرامونی توسط افراد کم بینا اشاره کرده و معتقد است که این قبیل پیشرفت ها می توانند روز به روز پیچیده تر و وسیع تر شوند.

همچنین کمک هوش مصنوعی به مربیان و کارکنان مدارس در زمینه یادگیری و استفاده از زبان انگلیسی می تواند شکل دیگری از توانمندسازی در ادبیات مایکل هورن باشد.

به اعتقاد بلک، استفاده از هوش مصنوعی به منظور شناخت روابط و تعاملات میان دانش آموزان می تواند موثر باشد.

مثلا به اعتقاد او استفاده از تکنولوژی‌پردازش صورت در برخی از نقاط جهان،  به منظور تشخصیص میزان توجه و دقت دانش آموز در کلاس بسیار جذاب و نوآورانه است.

البته بلک در مقام قضاوت و ارزش داوری نیست،‌از این رو به هیچ وجه این پیشرفت ها را تایید یا رد نمی کند، بلکه در تلاش است تا جهان شمول شدن این ایده ها را به عنوان یک خبر یا گزاره ای غیر قابل انکار نشان دهد.

از این رو با توجه به چنین نگاهی، او تلاش می کند تا جریان فهم هوش مصنوعی را از گزافه گویی ها و هیجانات تبلیغاتی به سمت تعقل و فهم حقیقی آن بکشاند.

به این ترتیب که  به جای طرح این گزاره که،‌ «این یک ابزار جدید است، به دنبال نحوه استفاده اش بگردیم» ‌معتقد است که باید این سوال مطرح شود :

فناوری های چگونه میتوانند برای رسیدن به اهداف آموزشی مقرر نقش ایفا کنند؟

به این ترتیب، استفاده از هوش مصنوعی در کلاس نه به خاطر خود هوش مصنوعی بلکه به دلیل تاثیر آن بر پیشبرد اهداف آموزشی خواهد بود.

از نظر او بهتر است مربیان تلاش کنند تا تعادل و هارمونی بسیار ظریفی میان استفاده دانش آموزان از ابزارهای جدید و نوآورانه و همچنین بازداشتن ایشان از وسایل آسیب زا ایجاد کنند.

۳. امبرالیور[۹]، مدیرعامل صندوق غیر انتفاعی یادگیری و فناوری رابین هود است که به منظور افزایش امکانات فناورانه در مدارس مناطق فقیر  نشین نیویورک کار می کند.

به اعتقاد او، با توسعه هوش مصنوعی و دایره نفوذ آن در کلاس های درس ما با پدیده افزایش نابرابری ها روبه رو خواهیم بود.

او می گوید : بدون شک یکی از امتیازات اصلی فناوری های جدید، افزایش استقلال یادگیرنده و دانش آموز است. ابزار هایی مانند ماشین حساب،  تلفن های هوشمند همراه و حساب های گوگل می توانند در شرایط کنونی زمان و دانش بیشتری را برای ما به ارمغان بیاورند.

اما همه چیز در اینجا خلاصه نمی شود. ما دقیقا نمی دانیم که اوضاع قرار است به چه شکلی پیش بروند و همین موضوع آماده شدن برای تغیرات را بسیار دشوار می کند. هوش مصنوعی تنها می تواند در مسیر توسعه فناوری های آموزشی موثر واقع شود، در حالی که مشکلات و مسائل اصلی همیشه وجود دارند و مربیان باید بیش از هر زمان دیگری به آنها توجه کنند. از جدی ترین آنها، که اتفقا مشکلی بالقوه برای هوش مصنوعی است، افزایش و تشدید نابرابری هاست.

الیور نگران تکرار تاریخ است. تاریخی که سراسر مملو از ظلم به رنگین پوستان و افراد ناتوان است.

به اعتقاد او، اگر به اکثر تغیرات سیستمی نگاه کنیم، متوجه فعالیت های وحشتناک و ناشیانه خودمان می شویم که در تلاش برای رفع نابرابری ها و تبعیض ها انجام شده است، اما عملا نتیجه ای معکوس داشته است. برای مثال، رایانه به عنوان یک عنصر ساده در جهان فناوری، هنوز نتوانسته در اختیار بخش معتنابهی از دانش آموزان رنگین پوست و فقیر قرار گیرد.

الیور معتقد است: مردم به اشتباه تصور می کنند که فناوری به مانند هوش مصنوعی کاملا عینی و ملموس است، در حالی که به سوگیری ها و تعصبات فردی نهفته در الگوریتم ها و طراحی ها توجه ندارند. آنها باید بدانند که هر فناوری کاملا تحت تاثیر سازنده خود قرار دارد.

۴. پیتر استون[۱۰]، استاد علوم کامپیوتر در دانشگاه تگزاس است.

از نظر استون، آموزش دانش آموزان در شرایط کنونی نباید با محوریت انجام یک کار یا شغل خاص باشد.

به اعتقاد او، تغیرات ناشی از هوش مصنوعی، تنها گریبان گیر ابزار های تدریس و یادگیری معلمین و دانش آموزان نمی شود، بلکه محتوا و آنچه در مدارس باید تدریس شوند نیز تغییر خواهند کرد.

دانش آموزان و معلمین به مهارت های جدید نیاز دارند.

بخش عمده ای از این مهارت ها، ناظر به هوش مصنوعی و درک چگونگی تاثیرگذاری آن بر زندگی و حیات اجتماعی مردم است.

از نظر استون، نیاز به طراحی یک برنامه درسی نوین از پیش دبستانی تا مقطع دوازدهم، بیش از هر زمان دیگری احساس می شود.

در این بین چت جی بی تی تنها یک نوع خاص از هوش مصنوعی است و نباید تمامی اذهان و افکار را به خود مشغول سازد، بلکه دامنه آشنایی دانش آموزان باید وسیع تر و گسترده تر باشد.

استون، رئیس پژوهشکده مطالعات صد ساله هوش مصنوعی است که هر ۵ سال یکبار گزارشی جامع پیرامون تاثیرات بلند مدت هوش مصنوعی بر ابعاد مختلف جامعه ارائه می دهند.

به اعتقاد او وظیفه اصلی ما در شرایط کنونی، آموزش مهارت های انعطاف پذیری و رواداری به دانش آموزان است.

از نظر او دانش آموزان باید بتوانند در آینده ای نه چندان دور بازآموزی داشته باشند و دانش های گذشته خود را بروزرسانی کنند.

همه این آموزش ها برای آن است که می دانیم ماهیت شغل های آینده نامعلوم هستند.

از طرفی باید ظرفیت خروج از یک حرفه و ورود به حرفه ای دیگر فراهم باشد و این تنها با آموزش مهارت های فوق امکان پذیر است.

در نهایت قضاوت با شما، آیا هوش مصنوعی می تواند منجر به تحقق تحولی عظیم در شیوه های یادگیری و آموزش شده و در عین حال معضلات اجتماعی حوزه آموزش، مانند نابرابری و تبعیض را نیز برطرف سازد؟

[۱] . ChatGPT

[۲] . Michael Horn

[۳] . the Clayton Christensen Institute

[۴] . disruptive innovation

نوآوری برهم زننده اشاره به گونه ای از نوآوری دارد که طی آن یک محصول یا خدمات که در ابتدا به صورت یک برنامه‌ کاربردی ساده در سطوح پایین بازار جایابی شده است، به تدریج ریشه دوانده و توسعه می یابند- معمولاً به دلیل ارزان‌تر بودن و در دسترس تر بودن – و سپس بی‌وقفه و پرشتاب به سمت سطوح بالاتر بازار حرکت کرده و در نهایت جانشین رقبا و همتایان ثابت خود در بازار سنتی می‌شود.

اصطلاح برهم زننده اشاره به تغییر و به هم خوردگی رویه معمول و متداول بازار توسط این نوع از نوآوری دارد که باعث می شود شبکه ارزش ها و نظام بازار سابق جای خودشان را به بازار و شبکه ارزشی جدید بدهند.

این واژه که در اوایل دهه ۱۹۹۰ توسط استاد دانشکده بازرگانی هاروارد، کلایتون کریستنسن ابداع شد، از جمله مفاهیم پر بسامد در عرصه های بازاریابی، مدیریت و تجارت بوده و  از وال استریت تا دره سیلیکون را در برگرفته است. از این رو به شدت در معرض تفاسیر و برداشت های مختلف قرار گرفته است، در نتیجه امروزه از جمله بدفهم‌ترین و نافهم شده ترین اصطلاحات در واژگان تجاری و مدیریتی است. نوآوری های برهم زننده، نوآوری های تکاملی و پیشرفتی نیستند که محصولات خوب را تبدیل به محصولات بهتر کنند، بلکه نوآوری هایی هستند که محصولات و خدمات را در دسترس تر و مقرون به صرفه تر کرده و در نتیجه آنها را در دسترس جمعیت بیشتری قرار دهند.(برگرفته از موسسه پژوهشی کریستنسن)

[۵] . Nancye Blair Black

[۶] . International Society for Technology in Education

[۷] . Khan Academy

[۸] . iRead

[۹] . Amber Olive

[۱۰] . Peter Stone