سایبرپژوه – با شیوع ویروس کرونا و پاندمی آن، جهان در وضعیت ویژه‌ای قرار گرفت که بسیاری از مناسبات عادی و روزمره‌ی انسان‌ها دچار تغییر و تحول اجباری شد. تغییراتی در عرصه‌های خصوصی و عمومی زندگی بشر که تا پیش از کرونا در ابعاد جهانی روی نداده بود. اما در این میان، شرایط زیست زنان و خصوصاً زنان شاغل با موقعیت متفاوتی روبرو شد.
افرادی که در محیط خانواده زندگی می‌کنند طی چند ماه قرنطینه اجباری، مجبور به گذران تمام وقت خود با اعضای خانواده شدند و هر یک از افراد خانواده تجربه و درک ویژه‌ی خود را از با هم بودن بدست آورد اما همین امر شرایط ویژه‌تری را برای زنان شاغل رقم زد و آنان را با تجربیات جدیدی از گذران تمام وقت خود با خانواده مواجه کرد. بر وظایف زنان در مدت قرنطینه افزوده شد، مراقبت از سلامتی اعضای خانواده، تعطیلی مهدها و مدرسه‌ها موجب مراقبت تمام وقت از فرزندان شد و همه‌ی این موارد به انضمام تمام خدماتی است که زنان پیش از این ایام در خانه انجام می‌دادند. علاوه بر این‌ها، برخی از زنانی که در این مدت به بیماری کرونا دچار شدند افرادی بودند که وظیفه اجتماعی بیرون از منزل نداشتند اما سایر افراد خانواده ناقل بیماری آن‌ها شدند.
قرنطینه و فرصت در خانه ماندن
برخی کشورها آمارهایی از افزایش محسوس خشونت خانگی علیه زنان در ایام قرنطینه‌ی کرونا داده‌اند. تجربه‌ی خشونت و خصوصاً خشونت در خانه –که باید مکان امنی برای افراد باشد- و ستمی که علیه زنان اعمال می‌شود، تجربه دهشتناکی است و باید به ریشه‌های آن پرداخته شود، این موضوع جای تأمل بسیار دارد و سوالات زیادی را از علل وقوع و پیشگیری از آن به ذهن متبادر می‌کند که بررسی آن در این یادداشت نمی‌گنجد. اما مانوری که افراد و مراکز مدافع حقوق زن از افزایش خشونت‌های خانگی علیه زنان در ایام قرنطینه بیماری کرونا دادند، افکار عمومی جهان را به سمتی جهت‌دهی کرد که این امر را چنان فراگیر نشان داد که از وجوه دیگر قرنطینه و رابطه‌ی آن با زنان غفلت ورزیده شد. بی‌شک خشونت و آزار و اذیت زنان در هیچ قالبی قابل پذیرش و اغماض نیست، خصوصاً در شرایطی که جوامع در حالتی نیمه تعطیل درآمده‌اند و زنانی که مورد ستم قرار گرفته‌اند از خدمات اجتماعی روتین محروم هستند؛ اما در این میان زنان با تجربه‌ی دیگری نیز آشنا شدند که می‌تواند مسیر جدیدی برای حضور اجتماعی و خانوادگی زنان باشد.
عصر سایبر و پساکرونا
حضور سایبر در زندگی بشر امروز، شرایط قرنطینه‌ی ناشی از کرونا را از قرنطینه‌های گذشته در طول تاریخ متمایز می‌کند. قرنطینه و حضور اینترنت و فضای سایبری در زندگی انسانِ معاصر فرصتی را فراهم آورد که برخی از زنان شاغل بتوانند با بُعد دیگری از کنشگری اجتماعی آشنا شوند. بخشی از پتانسیل بالقوه‌ی سایبر که امکاناتی را برای فعالیت افراد و مخصوصاً بانوان در همه‌ی عرصه‌ها بوجود آورده است، در زمان پاندمیک کرونا و قرنطینه‌ی اجباری ناشی از آن بالفعل شده و فعالیت‌های دور از محل کار (در خانه یا دور کاری) و در عین حال پیشبردِ کارها، تجربه‌ی بدیعی را موجب شده است که در شرایط عادی موقعیت اجرایی شدن آن وجود نداشت و زنان به درک جدیدی از حضور بیشتر در خانه و در کنار خانواده و هم‌زمان انجام وظایفِ اجتماعی‌شان رسیدند. این بُعد از تجربیات دوران قرنطینه زنان، بسیار متفاوت از تجربه‌ی خشونت‌هایی است که اعلام می‌شود، وجهی از قرنطینه که موجب آرامش بیشتر ذهن و جسم زنان شده است و وظایف خانه‌داری و مراقبتی را به دور از استرس‌های محل کار انجام می‌دهند. استفاده از قابلیت‌های فضای سایبری در کار زنان ثابت کرد که می‌توان سبک جدیدی از فعالیت اجتماعی را برای زنان شاغل و مایل به حضور بیشتر در خانه، طراحی کرد.
به بیان دیگر، حال که در عصر سایبر و امکانات ناشی از وجود آن می‌زی‌ایم انتظار می‌رود کنشگران، کارگزاران و قانون‌گذاران از تجربه‌ی فعالیت مجازی زنان در ایام کرونا استفاده کنند و از این تجربه به مثابه الگوی جدیدی در سبک زندگی زنان بهره ببرند؛ و همچنین از پتانسیل سایبر در روزگار پساکرونا به نحوی استفاده کنند که برای آن بخش از فعالیت بانوان که می‌تواند غیر حضوری انجام گیرد، مجدداً برنامه‌ریزی و سیاست‌گذاری شود. برنامه‌ای صحیح و به دور از شتاب‌زدگی که سبب افزایش کیفیت زندگی زنان و اعضای خانواده باشد.
